کمبود روی در گیاهان؛ علت ریزبرگی و کچلی سرشاخه‌ها و اهمیت آن در سنتز هورمون اکسین
مشاهده برگ های کوچک، باریک و رنگ پریده در سرشاخه‌های جوان، یکی از شایع‌ترین و نگران کننده‌ترین علائم در باغات پسته، سیب و مرکبات است. این پدیده که به ریزبرگی یا بیماری رزت (Rosette) معروف است، اغلب با کم پشت شدن خوشه‌ها و کاهش شدید محصول همراه است. بسیاری از باغداران با این پرسش را مطرح می کنند که علت کوچک ماندن برگهای سرشاخه‌ها و کم‌پشت شدن خوشه‌ها چیست؟
پاسخ این مشکل، اغلب در کمبود یک عنصر ریزمغذی اما حیاتی نهفته است:روی .(Zn) این عنصر فرمانده پنهان رشد گیاه است و کمبود آن مستقیما فرایندهای تولید هورمون رشد را مختل می‌کند. این مقاله به طور تخصصی به نقش عنصر روی، ارتباط آن با هورمون اکسین و راهکارهای قطعی برای درمان ریزبرگی و بازگرداندن قدرت و باروری به باغ شما می‌پردازد.
ریزبرگی چیست؟ چرا برگهای درختان کوچک و سرشاخه‌ها کم پشت میشوند؟
ریزبرگی یک عارضه فیزیولوژیک است که در آن رشد طبیعی برگها و شاخه‌ها متوقف می‌شود. این مشکل که در بسیاری از درختان میوه از جمله پسته، سیب، هلو و مرکبات دیده می‌شود، با علائم مشخصی همراه است:
- کوچک و باریک شدن برگها: برگهای جدید بسیار کوچکتر از اندازه طبیعی خود باقی می‌مانند.
- کوتاهی میان‌گره‌ها :فاصله بین برگها روی شاخه به شدت کم شده و برگها به صورت دسته‌ای و فشرده در انتهای شاخه جمع میشوند که به آن حالت روزت یا کچلی سرشاخه‌ها می‌گویند.
- زردی (کلروز) :اغلب، زردی بین رگبرگی نیز در برگهای جوان مشاهده می‌شود.
این عارضه نه تنها ظاهر درخت را ضعیف و بیمار نشان می‌دهد، بلکه با کاهش سطح برگ، فتوسنتز و تولید انرژی را مختل کرده و مستقیما به کاهش تشکیل گل و میوه و در نتیجه کم پشت شدن خوشه‌ها منجر می‌شود.
نقش حیاتی عنصر روی :(Zn) فرمانده پنهان رشد گیاه
روی (Zinc) یکی از عناصر ریزمغذی ضروری برای گیاهان است. اگرچه گیاه به مقدار کمی از آن نیاز دارد، اما همین مقدار کم، نقشی حیاتی در فعال‌سازی بیش از ۳۰۰ آنزیم مختلف و فرایندهای کلیدی رشد ایفا می‌کند .مهمترین نقش روی، ارتباط مستقیم آن با تولید هورمون رشد است.
ارتباط مستقیم روی با هورمون رشد اکسین
رشد و بزرگ شدن سلولهای گیاهی توسط هورمونی به نام اکسین کنترل می‌شود .اکسین مسئول اصلی طویل شدن سلولها و در نتیجه بزرگ شدن برگها و بلند شدن شاخه‌هاست.
فرایند تولید این هورمون در گیاه به این صورت است:
- گیاه برای ساخت اکسین، ابتدا به یک اسید آمینه به نام تریپتوفان نیاز دارد.
- عنصر روی (Zn) به عنوان یک فعال کننده آنزیمی، برای سنتز و تولید تریپتوفان ضروری و غیرقابل جایگزین است.
بنابراین، کمبود روی به معنای عدم تولید تریپتوفان کافی، و در نتیجه، کاهش شدید تولید هورمون رشد اکسین است. بدون اکسین کافی، سلول ها دیگر رشد طولی نمی‌کنند و نتیجه آن همان چیزی است که در باغ مشاهده می‌کنید: برگهای کوچک و شاخه‌های کوتاه.
تأثیر روی بر گلدهی و تشکیل میوه
نقش روی فراتر از رشد رویشی است. این عنصر در فرایندهای زایشی نیز نقشی کلیدی دارد:
- سلامت جوانه‌ها :روی برای باز شدن به موقع و سلامت جوانه‌های گل در بهار ضروری است.
- گرده افشانی و لقاح :این عنصر در فرایند گرده افشانی موفق و تشکیل تخمک نقش دارد.
- جلوگیری از ریزش :تأمین کافی روی به جلوگیری از ریزش گلهای تلقیح شده و میوه‌های جوان کمک می‌کند.
کمبود روی در این مراحل، مستقیما به کاهش تعداد دانه‌ها در خوشه و کم پشت شدن محصول منجر می‌شود.
علائم کمبود روی در درختان پسته، سیب و مرکبات
علائم کمبود روی در درختان مختلف مشابه است و شناخت دقیق آنها به درمان به موقع کمک می‌کند.
ریزبرگی و کچلی سرشاخه‌ها (روزت)
این مشخص‌ترین علامت است. برگهای انتهایی شاخه‌ها کوچک، باریک و گاهی موج‌دار میشوند و به دلیل کوتاه شدن فاصله میان‌گره‌ها، به صورت فشرده و جارومانند در می‌آیند.
تأخیر در باز شدن جوانه‌ها و خوشه‌های ضعیف
درختانی که کمبود روی دارند، در بهار دیرتر از خواب بیدار میشوند و جوانه‌های رویشی و زایشی آنها با تأخیر باز می‌شود .این امر باعث تشکیل خوشه‌های ضعیف با تعداد دانه کمتر در پسته می‌شود.
زردی (کلروز) بین رگبرگی
مانند کمبود آهن و منگنز، کمبود روی نیز می‌تواند باعث زرد شدن بافت بین رگبرگ ها در برگهای جوان شود.
راهکارهای درمان ریزبرگی: از سولفات روی تا کلات‌های پیشرفته
از آنجایی که کمبود روی در خاکهای قلیایی و آهکی ایران بسیار شایع است، درمان این کمبود برای دستیابی به محصول اقتصادی ضروری است.
روشهای سنتی: سولفات روی برای چالکود
استفاده از سولفات روی به صورت خاکی و در چالکود زمستانه، یک راهکار بلندمدت برای غنی سازی خاک است. اما به دلیل pH بالای خاک، جذب آن توسط ریشه کند و محدود است.
محلول پاشی کلات روی: راهکاری سریع و مؤثر
سریعترین و مؤثرترین راه برای درمان ریزبرگی، محلول پاشی است. در این روش، عنصر روی مستقیما از طریق برگها جذب شده و مشکل قفل شدن آن در خاک را دور می‌زند. برای افزایش کارایی، از فرم کلاته روی استفاده می‌شود. کلاته کردن، مانند ایجاد یک پوشش محافظ برای عنصر روی است که جذب و انتقال آن در گیاه را بسیار آسان‌تر می‌کند.
معرفی راهکار تخصصی به رشد: آمینوزینک (کلات روی + آمینواسید)
آمینوزینک (کلات روی + آمینواسید)
برای درمان سریع و کامل کمبود روی، شرکت «به رشد» محصولی پیشرفته و بسیار کارآمد با نام آمینوزینک را ارائه می‌دهد. این محصول فراتر از یک کود روی معمولی است و با یک فرمولاسیون هوشمندانه، حداکثر کارایی را تضمین می‌کند.
آمینوزینک به ماکس چیست و چگونه عمل می‌کند؟
آمینوزینک به ماکس یک کود مایع تخصصی است که حاوی ۸ درصد روی کلاته شده به همراه اسیدهای آمینه و ازت است. این ترکیب قدرتمند، کمبود روی را از چند جهت هدف قرار می‌دهد.
چرا افزودن آمینواسید، آمینوزینک را به گزینه‌ای برتر تبدیل می‌کند؟
راز کارایی بالای آمینوزینک به رشد در حضور اسیدهای آمینه در فرمولاسیون آن نهفته است. آمینواسیدها دو نقش کلیدی و همزمان را ایفا می‌کنند:
- افزایش جذب و انتقال روی :اسیدهای آمینه خود به عنوان یک عامل کلات کننده طبیعی عمل می‌کنند. آنها به مولکول روی متصل شده و مانند یک وسیله نقلیه سریع، جذب آن از طریق برگ و انتقال آن به تمام نقاط مورد نیاز گیاه را به شدت تسریع و تسهیل می‌کنند.
- صرفه جویی در انرژی گیاه: گیاهان برای ساخت پروتئین و مقابله با تنشها، انرژی زیادی صرف تولید اسیدهای آمینه می‌کنند. آمینوزینک با فراهم کردن اسیدهای آمینه آماده، این بار را از دوش گیاه برداشته و به آن اجازه می‌دهد تا انرژی ذخیره شده خود را مستقیما صرف رشد، تولید هورمون اکسین و مقابله با تنش های محیطی کند.
بنابراین، آمینوزینک به رشد نه تنها کمبود روی را برطرف می‌کند، بلکه با تقویت عمومی گیاه، آن را به یک راهکار کامل برای درمان ریزبرگی و بازگرداندن شادابی و قدرت به درختان تبدیل می‌نماید.
قیمت و نحوه خرید کود آمینوزینک به رشد
قیمت کودهای تخصصی مانند آمینوزینک به عواملی چون خلوص مواد اولیه، تکنولوژی کلاته کردن و فرمولاسیون پیشرفته آن بستگی دارد. سرمایه‌گذاری روی یک محصول باکیفیت، از هزینه‌های ناشی از کاهش محصول و نیاز به تکرار کوددهی جلوگیری می‌کند.
با توجه به تنوع محصولات، برای اطلاع از قیمت دقیق و دریافت مشاوره تخصصی جهت انتخاب بهترین کود برای باغ خود، توصیه می‌شود با کارشناسان فروش شرکت به رشد کویر رفسنجان تماس حاصل فرمایید. شما می‌توانید برای خرید اینترنتی یا حضوری محصولات، از طریق راه‌های ارتباطی شرکت اقدام نمایید.
سوالات متداول درباره ریزبرگی و کمبود روی
1. علت ریزش برگ درخت پرتقال در بهار یا پاییز چیست؟
ریزش برگ مرکبات دلایل متعددی مانند تنش آبی، تغییرات دمایی و بیماری ها دارد. اما کمبودهای شدید تغذیه‌ای، از جمله کمبود روی، با ضعیف کردن عمومی درخت می‌تواند این ریزش را تشدید کند.
2. بهترین زمان مصرف کود روی برای درختان چه موقع است؟
بهترین زمان برای محلول پاشی کودهای روی مانند آمینوزینک، در فصل بهار و پس از آن است که برگها به اندازه کافی رشد کرده و توانایی جذب محلول را داشته باشند. می‌توان محلول پاشی را در صورت نیاز، با فاصله ۲۰ روز تکرار کرد.
3. آیا کمبود روی باعث خشک شدن درخت می‌شود؟
کمبود روی به تنهایی باعث خشک شدن کامل درخت نمی‌شود. اما کمبود شدید و طولانی مدت، درخت را به شدت ضعیف کرده و آن را در برابر حمله آفات و بیماریهایی که می‌توانند باعث خشکیدگی شوند، بسیار آسیب پذیر می‌کند.
4. تفاوت ریزبرگی ناشی از کمبود روی با بیماری استابورن مرکبات چیست؟
این یک سوال تخصصی و مهم است. ریزبرگی ناشی از کمبود روی، یک عارضه تغذیه‌ای است و علائم آن (برگهای کوچک اما متقارن، کلروز بین رگبرگی) معمولا در کل تاج درخت به صورت یکنواخت دیده می‌شود. اما بیماری استابورن (Stubborn) یک بیماری ناشی از یک عامل بیماری‌زا (باکتری Spiroplasma citri ( است و علائم آن شامل برگهای کوچک، ضخیم، فنجانی شکل و اغلب نامتقارن، و میوه‌های بدشکل، کوچک و با رنگ‌گیری معکوس (از سمت دم میوه) است.
عضویت در خبرنامه بهرشد کویر رفسنجان