بیماری گموز پسته یا پوسیدگی طوقه پسته چیست؟
مشاهده شیره سیاه و چسبناک روی تنه درخت پسته، یکی از نگران کننده‌ترین صحنه‌ها برای هر باغداری است. این علامت که اغلب در ناحیه طوقه (محل اتصال تنه به ریشه) دیده می‌شود، زنگ خطری برای یک بیماری ویرانگر به نام گموز پسته یا پوسیدگی طوقه است. بسیاری از باغداران با این پرسش مواجه هستند: «علت شیره سیاه روی تنه درخت پسته‌ام چیست و چگونه آن را درمان کنم تا درخت خشک نشود؟
گموز پسته که به آن انگومک یا شیره سیاه نیز می‌گویند، یک بیماری قارچی است که اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند به سرعت منجر به مرگ درخت شود. اما خبر خوب این است که با تشخیص دقیق، اقدامات پیشگیرانه صحیح و یک برنامه درمانی دو مرحله‌ای هوشمندانه، می‌توان این بیماری را به طور کامل کنترل و درختان ارزشمند خود را نجات داد.
گموز پسته چیست و چرا قاتل خاموش باغات نامیده می‌شود؟
بیماری گموز پسته یکی از مهمترین بیماریهای خاکزاد در باغات پسته است که توسط گونه‌های مختلفی از شبه قارچ فیتوفترا (Phytophthora) ایجاد می‌شود .این عامل بیماری‌زا در خاک زندگی می‌کند و عاشق رطوبت است. شرایطی مانند آبیاری غرقابی، بافت سنگین خاک و ایجاد زخم در ناحیه طوقه، بهترین فرصت را برای حمله این قارچ به درخت فراهم می‌کند
عامل بیماری گموز پسته: آشنایی با قارچ فیتوفترا
قارچ فیتوفترا از طریق آب آبیاری، خاک آلوده و ابزارهای کشاورزی منتقل می‌شود. این قارچ به ناحیه طوقه و ریشه‌های اصلی درخت حمله کرده و با تخریب بافت آوند آبکش، مسیر انتقال مواد غذایی در درخت را مسدود می‌کند. در نتیجه، درخت به تدریج ضعیف شده و از بین می‌رود.
علائم گموز پسته: چگونه این بیماری را به موقع تشخیص دهیم؟
تشخیص سریع، کلید درمان موفقیت آمیز گموز است. علائم این بیماری به دو دسته اولیه و پیشرفته تقسیم می‌شوند.
علائم اولیه: تراوش شیره سیاه از تنه درخت
اولین و مشخص‌ترین علامت بیماری، مشاهده تراوش شیره یا صمغ از ناحیه طوقه، کمی بالاتر از سطح خاک است.
- تغییر رنگ شیره :این شیره در ابتدا شفاف و بی‌رنگ است اما به سرعت در مجاورت هوا اکسید شده و به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه در می‌آید.
- بوی نامطبوع :گاهی اوقات پوست ناحیه آلوده بوی ترشیدگی یا ماهی گندیده می‌دهد.
- تغییر رنگ بافت زیر پوست :با تراشیدن لایه سطحی پوست در محل خروج شیره، بافت زیرین به رنگ قهوه‌ای تا سیاه دیده می‌شود، در حالی که بافت سالم رنگ سبز روشن دارد.
علائم پیشرفته: از زردی برگ ها تا سبز خشک شدن درخت
اگر بیماری در مراحل اولیه کنترل نشود، علائم عمومی در کل درخت ظاهر می‌شود:
- ضعف عمومی و کاهش رشد: درخت ضعیف شده، رشد شاخه‌ها متوقف و برگها کوچک می‌شوند.
- زردی و ریزش برگها :برگها به تدریج زرد شده و دچار خزان زودرس می‌شوند.
- سبز خشک شدن: در نهایت، به دلیل قطع شدن جریان مواد غذایی، کل درخت یا بخشی از آن به صورت ناگهانی و در حالی که برگها هنوز سبز هستند، خشک می‌شود.
پیشگیری، کلیدی‌ترین راه مبارزه: چگونه از بروز گموز جلوگیری کنیم؟
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. با رعایت چند نکته ساده مدیریتی می‌توان تا حد زیادی از ابتلای باغ به بیماری گموز جلوگیری کرد.
مدیریت صحیح آبیاری و اصلاح بافت خاک
مهمترین عامل برای فعالیت قارچ گموز، رطوبت پایدار در اطراف طوقه است.
- پرهیز از آبیاری غرقابی: از روشهای آبیاری که باعث تماس مستقیم و طولانی مدت آب با تنه درخت می‌شود، مانند آبیاری کرتی، جدا خودداری کنید.
- خشک نگه داشتن طوقه: خاک اطراف طوقه را کنار بزنید تا تنه درخت در معرض هوا قرار گرفته و خشک بماند.
- اصلاح بافت خاک: در خاک های سنگین و رسی که نفوذپذیری کمی دارند، با افزودن مواد آلی مانند کود دامی پوسیده، زهکشی را بهبود بخشید.
بهداشت باغ و حذف درختان آلوده
- استفاده از نهال سالم: هنگام احداث باغ، از نهال‌های سالم و گواهی شده استفاده کنید.
- جلوگیری از ایجاد زخم: هنگام کار با ابزارهای کشاورزی مراقب باشید تا در ناحیه طوقه زخمی ایجاد نشود.
- حذف منابع آلودگی: درختانی که به طور کامل خشک شده‌اند را فورا از باغ خارج کرده و بسوزانید تا از انتشار قارچ در خاک جلوگیری شود.
درمان دو مرحله‌ای گموز پسته: یک استراتژی تهاجمی و دفاعی
در صورتی که درختی به گموز مبتلا شده باشد، باید یک برنامه درمانی دوگانه را فورا اجرا کرد. این برنامه همزمان سیستم دفاعی درخت را از داخل تقویت کرده و عامل بیماری را به صورت موضعی از بین می‌برد.
مرحله اول (دفاعی): تقویت سیستم ایمنی درخت از درون با فسفیت پتاسیم
فسفیت پتاسیم یک ترکیب منحصربفرد است که نقش یک "واکسن" را برای گیاه ایفا می‌کند. این ماده یک قارچ‌کش مستقیم نیست، بلکه یک القا کننده مقاومت سیستمیک است.
یون فسفیت پس از جذب توسط گیاه، در سراسر بافت های آن حرکت کرده و سیستم دفاعی طبیعی گیاه را فعال می‌کند. این کار باعث تولید موادی به نام فیتوالکسین‌ها می‌شود که ترکیبات ضد میکروبی طبیعی هستند و گیاه را در برابر حمله قارچ فیتوفترا مقاوم می‌سازند. این روش درمانی، کل درخت را از ریشه تا برگ در برابر بیماری مقاوم می‌کند.
مرحله دوم (تهاجمی): درمان موضعی زخم با قارچ‌کش‌های مسی
همزمان با تقویت درونی درخت، باید به صورت فیزیکی با قارچ در محل آلودگی مبارزه کرد.
- تراشیدن بافت آلوده: با یک چاقوی تیز و استریل، تمام قسمت‌های تیره و آلوده پوست تنه را بتراشید تا به بافت سالم و سبز رنگ برسید.
- پانسمان با قارچ‌کش مسی: محل زخم تراشیده شده را با یک قارچ‌کش مسی قوی مانند مخلوط بردو یا اکسی کلرور مس به صورت خمیری غلیظ بپوشانید. این لایه محافظ، هم قارچ های باقیمانده را از بین می‌برد و هم از ورود مجدد عوامل بیماری‌زا به بافت سالم جلوگیری می‌کند.
راهکارهای تخصصی به رشد برای درمان گموز پسته
برای اجرای موفق برنامه درمانی دو مرحله‌ای، استفاده از محصولات استاندارد و با کیفیت ضروری است. شرکت «به رشد» دو محصول تخصصی را برای این منظور ارائه می‌دهد:
فسفوکا (فسفیت پتاسیم): واکسن و درمان سیستمیک گموز
محصول فسفوکا (PHOSPHOKA) از شرکت به رشد، یک کود مایع با غلظت بالای فسفیت پتاسیم است که به طور تخصصی برای مدیریت بیماری گموز طراحی شده است.
- جذب سریع و سیستمیک : فرمولاسیون مایع و ساختار مولکولی فسفیت در این محصول، باعث جذب بسیار سریع از طریق برگ و ریشه و حرکت دو طرفه در سراسر گیاه می‌شود.
- عملکرد دوگانه : فسفوکا علاوه بر فعال سازی سیستم دفاعی گیاه در برابر گموز، به دلیل داشتن پتاسیم بالا، به افزایش مقاومت کلی گیاه در برابر تنشهای محیطی و بهبود کیفیت محصول نیز کمک می‌کند.
- پیشگیری و درمان: این محصول هم به صورت پیشگیرانه برای مقاوم سازی کل باغ و هم به صورت درمانی برای درختان آلوده قابل استفاده است.
فسفوکا (فسفیت پتاسیم) PHOSPHOKA
بردوماکس: پانسمان قدرتمند مسی برای زخمهای گموز
برای مرحله درمان موضعی، محصول بردوماکس از شرکت به رشد، یک قارچ‌کش و باکتری‌کش تماسی بر پایه مخلوط بردو است که گزینه‌ای ایده‌آل برای پانسمان زخمهای گموز می‌باشد.
- طیف اثر گسترده : بردوماکس طیف وسیعی از بیماری های قارچی و باکتریایی را کنترل می‌کند و از محل زخم در برابر عوامل بیماری‌زای ثانویه نیز محافظت می‌نماید.
- اثر حفاظتی طولانی مدت: این محصول با ایجاد یک لایه محافظ بادوام روی بافت تراشیده شده، از نفوذ مجدد قارچ جلوگیری کرده و به ترمیم سریعتر زخم کمک می‌کند.
- مناسب برای کشاورزی ارگانیک: مخلوط بردو در گروه سموم ارگانیک قرار دارد و استفاده از آن در تولید محصول سالم مجاز است.
سوالات متداول درباره بیماری گموز پسته
۱ . بهترین سم برای گموز پسته چیست؟
هیچ سمی به تنهایی "بهترین" نیست. مؤثرترین رویکرد، یک برنامه ترکیبی است: استفاده از یک قارچ‌کش سیستمیک مانند فسفیت پتاسیم (فسفوکا) یا فوزتیل آلومینیوم (الیت) برای فعال سازی دفاع درونی گیاه، و همزمان، درمان موضعی زخم با قارچ‌کش‌های مسی مانند مخلوط بردو (بردوماکس).
۲ . آیا گموز پسته به درختان دیگر سرایت می‌کند؟
بله، عامل بیماری در خاک زندگی می‌کند و می‌تواند از طریق آب آبیاری، جابجایی خاک آلوده با ادوات کشاورزی و یا حتی کفش کارگران از یک درخت به درخت دیگر و از یک باغ به باغ دیگر منتقل شود.
۳ . بهترین زمان برای مبارزه با گموز پسته چه موقع است؟
پیشگیری باید در تمام طول سال با مدیریت صحیح آبیاری انجام شود. اما بهترین زمان برای درمان موضعی، فصلهای خشک سال (بهار و تابستان) است که فعالیت قارچ کمتر است. محلول پاشی با ترکیبات سیستمیک مانند فسفیت پتاسیم نیز بهتر است در اوایل فصل رشد (اردیبهشت) انجام شود.
۴ . علت اصلی گموز پسته چیست؟
علت اصلی بیماری، فعالیت قارچ فیتوفترا است. اما عامل محرک و اصلی‌ترین دلیل شیوع آن، رطوبت بیش از حد و ماندگار در ناحیه طوقه و ریشه درخت است. بدون رطوبت، این قارچ قادر به فعالیت و ایجاد آلودگی نیست.
عضویت در خبرنامه بهرشد کویر رفسنجان