نقش بور در گیاهان
نقش بور در گیاهان
عنصر کودی بور چیست؟ اسید بوریک چه استفاده‌ای دارد؟
بور یکی از عناصر ضروری برای رشد و توسعه گیاهان است که در گروه عناصر کم مصرف یا ریزمغذی‌ها قرار می‌گیرد. این عنصر به صورت آنیون توسط گیاهان جذب شده و نقش حیاتی در فرآیندهای متابولیکی دارد. یکی از مهم‌ترین اشکال تأمین این عنصر برای گیاهان، اسید بوریک است که به عنوان یک منبع محلول و پایدار از بور در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربردهای اسید بوریک در کشاورزی:
- تأمین نیاز گیاه به بور: اسید بوریک یکی از رایج‌ترین منابع بور است که به راحتی در خاک حل شده و توسط گیاه جذب می‌شود.
- بهبود گرده‌افشانی و تشکیل دانه: بور برای رشد لوله گرده ضروری است و استفاده از اسید بوریک باعث افزایش تلقیح و باردهی بهتر محصولات زراعی و باغی می‌شود.
- تقویت دیواره سلولی و بهبود کیفیت محصول: این عنصر در تشکیل دیواره‌های سلولی و کاهش ترک‌خوردگی میوه‌ها و سبزیجات نقش مهمی دارد.
- افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی: اسید بوریک به بهبود استحکام بافت‌های گیاهی و افزایش تحمل در برابر بیماری‌ها و تنش‌های غیرزیستی کمک می‌کند.
- افزایش جذب سایر عناصر غذایی: وجود مقدار کافی بور باعث افزایش کارایی جذب فسفر و پتاسیم در گیاهان می‌شود.
اهمیت کود بور
کود بور یکی از عناصر حیاتی در تغذیه گیاهان است که نقش کلیدی در رشد و باروری آن‌ها دارد. این عنصر در تقسیم سلولی، متابولیسم نیتروژن، تنظیم هورمون‌های گیاهی و فرآیند گرده‌افشانی نقش دارد. کمبود آن موجب بروز مشکلاتی از جمله ریزش گل‌ها، بدشکلی میوه‌ها و کاهش عملکرد محصولات کشاورزی می‌شود.
ویژگی‌های مهم کود بور:
- کمک به تقسیم سلولی و رشد بافت‌های گیاهی
- افزایش کیفیت میوه و جلوگیری از ترک‌خوردگی و بدشکلی آن
- افزایش گرده‌افشانی و تلقیح بهتر گل‌ها
- جلوگیری از ریزش گل و افزایش میزان محصول
- تقویت دیواره سلولی و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها
جذب بهتر عنصر بور
جذب بور توسط گیاه به عوامل مختلفی از جمله pH خاک، نوع خاک، میزان مواد آلی و میزان تعرق گیاه بستگی دارد. بور به صورت اسید بوریک از طریق ریشه جذب شده و با جریان آب در داخل گیاه حرکت می‌کند.
روش‌های بهبود جذب بور در گیاهان:
- تنظیم pH خاک: خاک‌های قلیایی (pH بالا) باعث کاهش جذب بور می‌شوند. استفاده از اسیدهای کشاورزی مانند اسید فسفریک می‌تواند به بهبود جذب این عنصر کمک کند.
- مصرف بور در مراحل مناسب: بهترین زمان برای مصرف کودهای بور، قبل از گلدهی و در مراحل اولیه رشد گیاه است.
- کاهش آبشویی: در خاک‌های سبک و شنی که احتمال شستشوی بور بالا است، باید مقدار مصرف را در چند نوبت تقسیم کرد.
- استفاده از مواد آلی: مواد آلی مانند هیومیک اسید باعث بهبود نگهداشت بور در خاک و افزایش قابلیت جذب آن توسط گیاهان می‌شود.
نقش عنصر کودی بور در قسمت‌های مختلف گیاه
بور یکی از عناصر کلیدی در فرآیندهای رشد و توسعه گیاهان است و در نقاط مختلف گیاه از جمله ریشه، برگ، ساقه، گل و میوه نقش مهمی ایفا می‌کند.
- ریشه: بور در توسعه سیستم ریشه‌ای و افزایش رشد ریشه‌های مویین تأثیر دارد و به جذب بهتر آب و مواد مغذی کمک می‌کند.
- برگ‌ها و ساقه: این عنصر باعث افزایش استحکام دیواره سلولی و جلوگیری از پژمردگی زودرس برگ‌ها می‌شود.
- گل و گرده: بور در تشکیل دانه گرده، رشد لوله گرده و بهبود گرده‌افشانی نقش اساسی دارد. کمبود آن باعث کاهش باردهی و ریزش گل‌ها می‌شود.
- میوه: این عنصر در تنظیم تعادل هورمونی و کاهش بدشکلی و ترک‌خوردگی میوه‌ها تأثیر دارد و موجب بهبود کیفیت نهایی محصول می‌شود.
اهمیت بور در تغذیه گیاهان
بور یکی از عناصر ضروری برای فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه است. این عنصر در تنظیم متابولیسم گیاهان و افزایش عملکرد آن‌ها تأثیر بسزایی دارد. برخی از نقش‌های مهم آن عبارتند از:
- تنظیم تعادل هورمونی در گیاهان
- افزایش تولید قند و کمک به انتقال آن در گیاه
- افزایش جذب فسفر و پتاسیم از خاک
- بهبود جوانه‌زنی و تشکیل دانه در گیاهان
- تقویت ساختار دیواره سلولی و کاهش آسیب‌های مکانیکی به گیاه
عملکرد بور در گیاه
بور عملکردهای متعددی در گیاهان دارد که شامل تأثیر آن بر ساختار سلولی، متابولیسم، رشد ریشه و تولیدمثل است. این عنصر یکی از اجزای کلیدی در تشکیل دیواره سلولی بوده و استحکام و پایداری آن را افزایش می‌دهد.
عملکردهای اصلی بور در گیاه:
- افزایش فتوسنتز و انتقال قندها در گیاه
- تحریک رشد ریشه و توسعه سیستم ریشه‌ای
- تنظیم فعالیت آنزیم‌ها و متابولیسم گیاهی
- کاهش تنش‌های محیطی و افزایش مقاومت گیاه
- بهبود گلدهی و جلوگیری از سقط گل‌ها و میوه‌ها
کمبود بور
کمبود بور یکی از مشکلات تغذیه‌ای مهم در کشاورزی است که می‌تواند باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصولات شود. این کمبود به‌ویژه در خاک‌های آهکی، شنی و مناطقی با میزان بارندگی زیاد مشاهده می‌شود. گیاهانی که دچار کمبود بور هستند، اغلب رشد ضعیفی دارند، برگ‌های آن‌ها تغییر شکل داده و گلدهی و باردهی آن‌ها کاهش می‌یابد.
کمبود بور چه تأثیری بر گیاهان دارد؟
کمبود بور اثرات مخربی بر فرآیندهای رشد و تولیدمثل گیاه دارد. برخی از مهم‌ترین اثرات این کمبود عبارتند از:
- کاهش رشد جوانه‌های انتهایی و توقف رشد شاخه‌ها
- ریزش گل‌ها و کاهش گرده‌افشانی مؤثر
- بدشکلی و ترک‌خوردگی میوه‌ها و کاهش کیفیت محصول
- توقف رشد ریشه و کاهش توان جذب آب و مواد مغذی
- افزایش حساسیت گیاه به بیماری‌ها و تنش‌های محیطی
چه شرایط و عواملی باعث کمبود بور در گیاهان می‌شود؟
کمبود بور می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- pH بالای خاک: در خاک‌های قلیایی، بور به صورت نامحلول در آمده و جذب آن توسط گیاه کاهش می‌یابد.
- آبشویی زیاد: در خاک‌های شنی و مناطقی با بارندگی زیاد، بور به راحتی از دسترس گیاه خارج می‌شود.
- کاهش تعرق گیاه: در شرایط خشکی و رطوبت پایین خاک، انتقال بور در گیاه کاهش یافته و علائم کمبود آن ظاهر می‌شود.
- استفاده بیش از حد از کودهای فسفاته و کلسیمی: این کودها می‌توانند با بور رقابت کرده و مانع از جذب آن شوند.
- کمبود مواد آلی در خاک: خاک‌هایی که از نظر مواد آلی فقیر هستند، ظرفیت نگهداری بور را ندارند و احتمال کمبود این عنصر افزایش می‌یابد.
با شناخت اهمیت بور و تأمین صحیح آن، می‌توان از مشکلات ناشی از کمبود این عنصر جلوگیری کرده و عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی را بهبود بخشید.
مقابله با مسمومیت بور
بور یکی از عناصر ضروری برای رشد گیاهان است، اما همان‌طور که کمبود آن می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند، مصرف بیش از حد این عنصر نیز باعث مسمومیت گیاه شده و عملکرد آن را کاهش می‌دهد. مسمومیت بور معمولاً در خاک‌هایی که حاوی مقادیر بالایی از این عنصر هستند یا در اثر استفاده نادرست از کودهای بور رخ می‌دهد. این مشکل در مناطقی با خاک‌های شور و قلیایی شایع‌تر است.
نشانه‌های مسمومیت بور در گیاهان:
- زرد شدن نوک و حاشیه برگ‌ها که با پیشرفت مسمومیت به قهوه‌ای شدن و سوختگی منجر می‌شود
- کاهش رشد و کوتاه شدن میانگره‌ها
- ریزش برگ‌ها و کاهش باردهی
- ایجاد لکه‌های نکروزه روی برگ‌ها و ضعف عمومی گیاه
در صورت بروز مسمومیت بور چه اقداماتی را باید انجام داد؟
اگر گیاهان دچار مسمومیت بور شوند، باید اقداماتی برای کاهش اثرات آن انجام شود. مهم‌ترین روش‌های مقابله با این مشکل عبارتند از:
- افزایش آبیاری و شستشوی خاک:
- در خاک‌هایی که امکان آبشویی وجود دارد، افزایش میزان آبیاری می‌تواند به کاهش غلظت بور در ناحیه ریشه کمک کند.
- استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای می‌تواند به کنترل دقیق‌تر میزان آب و جلوگیری از تجمع بیش از حد بور در خاک کمک کند.
- اصلاح خاک با مواد آلی:
- مواد آلی مانند کودهای دامی پوسیده و کمپوست می‌توانند جذب بور را کاهش دهند و اثرات آن را تعدیل کنند.
- کاهش مصرف کودهای حاوی بور:
- در صورت مشاهده علائم مسمومیت، باید میزان مصرف کودهای بور کاهش یابد یا موقتاً متوقف شود.
- تنظیم pH خاک:
- در خاک‌های قلیایی، حل‌شدن بور بیشتر است و احتمال مسمومیت افزایش می‌یابد. اصلاح pH خاک با استفاده از مواد اسیدی مانند گوگرد معدنی می‌تواند به کاهش میزان جذب بیش از حد بور کمک کند.
- افزایش جذب سایر عناصر مغذی:
- مصرف متعادل کودهای حاوی کلسیم، پتاسیم و فسفر می‌تواند اثرات منفی بور اضافی را کاهش دهد.
چگونه و بر چه اساسی باید عنصر کودی بور را در اختیار گیاه قرار دهیم؟
برای تأمین بور مورد نیاز گیاهان باید به چند عامل مهم توجه کرد تا از کمبود یا مسمومیت جلوگیری شود. مهم‌ترین فاکتورهایی که در استفاده از کودهای بور باید در نظر گرفته شود، شامل موارد زیر است:
- نوع خاک و میزان بور موجود در آن:
- در خاک‌های سبک و شنی، احتمال کمبود بور بیشتر است، بنابراین باید مقدار کافی از این عنصر تأمین شود.
- در خاک‌های سنگین و شور، احتمال تجمع بیش از حد بور و مسمومیت گیاه بیشتر است.
- نوع محصول و نیاز گیاه به بور:
- برخی محصولات مانند چغندرقند، کلزا، یونجه و سیب‌زمینی نیاز بیشتری به بور دارند.
- محصولات دیگر مانند گندم و ذرت حساسیت کمتری نسبت به کمبود این عنصر دارند.
- روش مصرف کود بور:
- مصرف خاکی: اضافه کردن کود بور به خاک همراه با آبیاری یا چالکود در درختان.
- محلول‌پاشی: استفاده از کودهای مایع حاوی بور روی برگ‌ها در مراحل حساس مانند گلدهی.
- مصرف همراه با کودهای دیگر: ترکیب بور با کودهای فسفاته و پتاسیمی برای افزایش کارایی.
- زمان مصرف:
- بهترین زمان برای تأمین بور، قبل از گلدهی و در مراحل اولیه رشد گیاه است.
- در محصولات زراعی، تأمین این عنصر در مرحله رشد رویشی و زایشی اهمیت زیادی دارد.
- در درختان میوه، مصرف بور در اواخر زمستان و اوایل بهار بیشترین اثر را دارد.
کودهای حاوی عنصر بور
برای تأمین نیاز گیاهان به بور، از انواع کودهای حاوی این عنصر استفاده می‌شود. مهم‌ترین کودهای بور عبارتند از:
- اسید بوریک (H₃BO₃):
- دارای درصد بالای بور و حلالیت مناسب در آب
- قابل استفاده به‌صورت محلول‌پاشی و مصرف خاکی
- تأمین‌کننده سریع بور برای گیاهان
- بوراکس (Na₂B₄O₇•10H₂O):
- یک منبع مؤثر از بور برای مصرف خاکی
- ماندگاری بالا در خاک و قابلیت تأمین طولانی‌مدت بور
- سولوبور:
- کود بور محلول در آب با قابلیت جذب بالا
- مناسب برای محلول‌پاشی و تأمین سریع نیاز گیاه
- کودهای ترکیبی حاوی بور:
- برخی از کودهای ریزمغذی ترکیبی دارای مقادیر مشخصی از بور هستند که همراه با سایر عناصر ضروری مصرف می‌شوند.
مزایای کود بور
استفاده از کودهای بور برای گیاهان مزایای زیادی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
- افزایش گلدهی و تشکیل میوه:
- این عنصر در رشد لوله گرده و گرده‌افشانی نقش کلیدی دارد.
- تقویت دیواره سلولی و افزایش استحکام گیاه:
- بور یکی از اجزای ضروری دیواره‌های سلولی گیاه است و باعث افزایش مقاومت در برابر عوامل محیطی می‌شود.
- بهبود انتقال مواد مغذی و قندها در گیاه:
- این عنصر باعث تسهیل انتقال قندها و مواد مغذی از برگ‌ها به میوه‌ها و ریشه می‌شود.
- افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها و تنش‌های محیطی:
- گیاهانی که به اندازه کافی بور دریافت می‌کنند، مقاومت بالاتری در برابر تنش‌های زیستی و غیرزیستی دارند.
- افزایش جذب فسفر و پتاسیم:
- وجود مقدار کافی بور باعث بهبود جذب عناصر کلیدی دیگر مانند فسفر و پتاسیم شده و رشد گیاه را بهبود می‌بخشد.
- کاهش ترک‌خوردگی میوه‌ها و بهبود کیفیت محصول:
- در بسیاری از محصولات مانند سیب، انگور و مرکبات، کمبود بور باعث ترک‌خوردگی و کاهش کیفیت می‌شود.
بور یک عنصر ضروری برای رشد گیاهان است که باید به مقدار کافی در اختیار آن‌ها قرار گیرد. کمبود بور باعث کاهش گلدهی، ضعف ریشه‌ها و کاهش باردهی می‌شود، درحالی‌که مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به مسمومیت گیاه شود. بنابراین، لازم است که کودهای حاوی بور بر اساس نوع خاک، نوع محصول و نیاز گیاه به‌صورت کنترل‌شده مصرف شوند تا از مشکلات ناشی از کمبود یا بیش‌بود آن جلوگیری شود.
کمبود بور در گیاهان
کمبود بور یکی از مشکلات تغذیه‌ای مهم در کشاورزی است که می‌تواند منجر به کاهش رشد، ضعف گیاه و کاهش عملکرد محصول شود. این کمبود در بسیاری از خاک‌های دنیا، به‌ویژه در خاک‌های آهکی و شنی، دیده می‌شود. بور در گیاه نقش کلیدی در تقسیم سلولی، توسعه ریشه، گرده‌افشانی و انتقال قندها دارد. بنابراین، نبود آن می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر روی رشد و تولید گیاه بگذارد.
آنالیز بور گیاه
برای تشخیص دقیق میزان بور در گیاه، آزمایش برگ و خاک بهترین روش است. آنالیز بافت گیاهی مشخص می‌کند که آیا گیاه با کمبود یا بیش بود بور مواجه است یا خیر.
- نمونه‌برداری از برگ‌ها:
- برگ‌های جوان و در حال رشد، بهترین گزینه برای بررسی میزان بور هستند.
- میزان استاندارد بور در برگ‌های خشک برای اغلب محصولات زراعی و باغی بین 25 تا 75 ppm است.
- نمونه‌برداری از خاک:
- مقدار بور موجود در خاک باید در محدوده قابل جذب برای گیاه باشد.
- در خاک‌هایی که کمتر از 0.5 ppm بور دارند، احتمال کمبود آن زیاد است.
اگر نتایج آنالیز نشان‌دهنده کمبود بور باشد، باید برنامه کوددهی متناسب با نیاز گیاه تنظیم شود.
علائم کمبود بور
کمبود بور در گیاهان بسته به نوع محصول و شدت کمبود، علائم متفاوتی دارد. این علائم معمولاً ابتدا در بافت‌های جوان و قسمت‌های در حال رشد دیده می‌شود، زیرا بور یک عنصر کم‌تحرک در گیاه است.
علائم رایج کمبود بور:
- توقف رشد جوانه‌های انتهایی و شاخه‌ها
- کاهش رشد ریشه و کاهش تعداد ریشه‌های مویین
- زرد شدن برگ‌های جوان و ضخیم شدن آن‌ها
- کاهش تعداد گل و افزایش ریزش گل‌ها
- ایجاد ترک‌خوردگی و بدشکلی در میوه‌ها
- افزایش حساسیت گیاه به تنش‌های محیطی
علائم خاص کمبود عنصر کودی بور در محصول
علائم کمبود بور در هر محصول متفاوت است و بسته به نیاز گیاه به این عنصر، نشانه‌های خاصی را نشان می‌دهد.
علائم کمبود بور در برخی محصولات کشاورزی:
- سیب: ایجاد بافت چوب‌پنبه‌ای درون میوه و ضخیم شدن پوست.
- چغندرقند: پوسیدگی داخلی و قهوه‌ای شدن ریشه.
- کلم و گل‌کلم: بدشکلی برگ‌ها و ایجاد نواحی توخالی در ساقه.
- کرفس: ایجاد شکاف‌های قهوه‌ای روی ساقه و کاهش کیفیت.
- گلابی: خشک شدن شاخه‌های جدید و ایجاد رگه‌های سخت در میوه.
- توت‌فرنگی: کاهش رشد، کوچک شدن میوه و تغییر رنگ برگ‌ها.
- یونجه: زرد شدن برگ‌های بالایی و کاهش رشد عمومی گیاه.
عوامل مؤثر بر کمبود بور در گیاهان
چندین عامل می‌تواند باعث کمبود بور در گیاهان شود. مهم‌ترین آن‌ها شامل:
- pH خاک:
- در خاک‌های قلیایی (pH بالای 7.5)، جذب بور کاهش می‌یابد.
- در pH پایین (کمتر از 5)، احتمال آبشویی و از بین رفتن بور افزایش می‌یابد.
- بافت خاک:
- خاک‌های شنی و سبک، به دلیل زهکشی بالا، مستعد کمبود بور هستند.
- خاک‌های رسی و سنگین، در صورت کمبود مواد آلی، ممکن است بور کافی در دسترس گیاه قرار ندهند.
- آبشویی زیاد:
- در مناطقی با بارندگی شدید، بور از ناحیه ریشه شسته شده و در دسترس گیاه قرار نمی‌گیرد.
- کاهش تعرق گیاه:
- در دوره‌های خشکی، تعرق گیاه کاهش می‌یابد و این موضوع انتقال بور را مختل می‌کند.
- کمبود مواد آلی:
- خاک‌هایی که مواد آلی پایینی دارند، توانایی نگه‌داشتن بور را ندارند.
بور کافی برای جذب بیشتر فسفر و پتاسیم
بور نقش مهمی در افزایش جذب فسفر (P) و پتاسیم (K) توسط ریشه‌ها دارد. وجود مقدار کافی از این عنصر باعث بهبود عملکرد ATPase و ساختار غشاهای سلولی شده و باعث می‌شود که گیاه به طور مؤثرتری از فسفر و پتاسیم استفاده کند.
نقش بور در افزایش جذب عناصر دیگر:
- افزایش جذب فسفر: بور در کلونیزه شدن ریشه توسط قارچ‌های میکوریز نقش دارد که این قارچ‌ها به جذب فسفر کمک می‌کنند.
- افزایش جذب پتاسیم: مطالعات نشان داده‌اند که در شرایط کمبود بور، جذب پتاسیم کاهش می‌یابد و این موضوع باعث کاهش رشد گیاه می‌شود.
بنابراین، تأمین مقدار کافی بور نه تنها برای رشد گیاه ضروری است، بلکه در جذب بهتر سایر عناصر نیز نقش کلیدی دارد.
نکاتی برای جلوگیری از کمبود بور
برای پیشگیری از کمبود بور، باید نکات زیر را رعایت کرد:
- آنالیز خاک و برگ:
- هر دو سال یک بار آزمایش خاک و برگ انجام شود تا میزان دقیق بور مشخص شود.
- مصرف کودهای حاوی بور در زمان مناسب:
- کودهای بور باید قبل از گلدهی و در مراحل رشد رویشی گیاه استفاده شوند.
- استفاده از روش‌های مختلف کوددهی:
- مصرف خاکی، چالکود و محلول‌پاشی از روش‌های مناسب تأمین بور هستند.
- مدیریت آبیاری:
- در خاک‌های شنی، آبیاری قطره‌ای می‌تواند از شستشوی سریع بور جلوگیری کند.
- استفاده از مواد آلی:
- مواد آلی مانند کمپوست و کود دامی باعث افزایش نگهداشت بور در خاک می‌شوند.
درمان کمبود بور
اگر کمبود بور در گیاه مشاهده شد، باید بلافاصله اقدامات لازم برای جبران آن انجام شود. روش‌های مؤثر برای درمان کمبود بور عبارتند از:
- محلول‌پاشی با کودهای بور:
- استفاده از اسید بوریک یا سولوبور با غلظت 0.2 تا 0.5 درصد در مراحل حساس رشد.
- محلول‌پاشی در دو نوبت، یکی قبل از گلدهی و دیگری در زمان تشکیل میوه.
- مصرف خاکی کودهای بور:
- استفاده از بوراکس یا اسید بوریک در خاک‌های کم‌بور.
- میزان مصرف به طور معمول 1 تا 3 کیلوگرم در هکتار بسته به میزان کمبود خاک توصیه می‌شود.
- افزایش مواد آلی خاک:
- استفاده از هیومیک اسید و کمپوست برای بهبود نگهداشت بور.
- مدیریت آبیاری برای جلوگیری از شستشوی بیش از حد بور:
- آبیاری قطره‌ای و تنظیم دور آبیاری برای کنترل میزان جذب بور توسط گیاه.
بور یک عنصر حیاتی در رشد و توسعه گیاهان است و نقش مهمی در متابولیسم گیاهی، تشکیل دیواره سلولی، گرده‌افشانی و انتقال مواد مغذی دارد. کمبود این عنصر می‌تواند تأثیرات منفی بر عملکرد محصول داشته باشد. بنابراین، تشخیص زودهنگام کمبود بور، استفاده از روش‌های صحیح کوددهی و مدیریت مناسب خاک و آبیاری می‌تواند به بهبود رشد گیاهان و افزایش کیفیت و کمیت محصول کمک کند.
برخی دیگر از تأثیرات و ویژگی‌های عنصر بور
بور یکی از عناصر کم مصرف اما ضروری در رشد و توسعه گیاهان است. این عنصر علاوه بر نقش مهمی که در گرده‌افشانی، تشکیل دانه و بهبود گلدهی دارد، در فرآیندهای دیگری مانند تقسیم سلولی، انتقال مواد مغذی، تشکیل دیواره سلولی و افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی نیز مؤثر است.
برخی از ویژگی‌های مهم عنصر بور:
- افزایش کیفیت میوه‌ها و جلوگیری از بدشکلی و ترک‌خوردگی آن‌ها
- تقویت سیستم ریشه‌ای و بهبود جذب آب و عناصر مغذی
- افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های زیستی و غیرزیستی
- کمک به جذب بهتر سایر عناصر مانند فسفر و پتاسیم
- کاهش اثرات سوء ناشی از مسمومیت برخی عناصر مانند آلومینیوم در خاک‌های اسیدی
فاکتورهای خاک که در کمبود عنصر بور در گیاهان مؤثر است
کمبود بور در گیاهان می‌تواند ناشی از ویژگی‌های خاص خاک باشد. برخی از مهم‌ترین فاکتورهای خاکی که در دسترس‌پذیری این عنصر تأثیر دارند عبارتند از:
- pH خاک:
- در خاک‌های قلیایی (pH بالای 7.5)، بور کمتر در دسترس گیاه قرار می‌گیرد.
- در خاک‌های اسیدی (pH زیر 5)، احتمال شسته شدن بور و خروج آن از دسترس گیاه افزایش می‌یابد.
- بافت خاک:
- خاک‌های شنی و سبک به دلیل زهکشی بالا، بور را سریع‌تر از دست می‌دهند.
- خاک‌های رسی و سنگین به دلیل داشتن بار منفی بیشتر، می‌توانند مقدار زیادی از بور را جذب کرده و از دسترس گیاه خارج کنند.
- میزان مواد آلی خاک:
- خاک‌هایی که مقدار مواد آلی کمی دارند، قدرت نگهداشت عناصر کم مصرف مانند بور را ندارند.
- آبشویی و بارندگی زیاد:
- در مناطقی که بارندگی شدید است یا آبیاری بیش از حد انجام می‌شود، عنصر بور به سرعت از خاک شسته شده و دسترسی گیاه به آن کاهش می‌یابد.
- شوری خاک:
- خاک‌های شور ممکن است حاوی مقادیر زیادی از عناصر سدیم و کلر باشند که می‌توانند مانع از جذب مؤثر بور شوند.
نشانه‌های کمبود در گیاهان
کمبود بور باعث اختلال در رشد گیاهان شده و علائم مختلفی را در قسمت‌های مختلف گیاه ایجاد می‌کند. این علائم بسته به نوع گیاه متفاوت است، اما معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- توقف رشد جوانه‌های انتهایی و ایجاد حالت رزت در گیاه
- زرد شدن و ضخیم شدن برگ‌های جوان
- کاهش تشکیل گل و افزایش میزان ریزش گل‌ها
- بدشکلی و ترک‌خوردگی میوه‌ها و ساقه‌ها
- کاهش رشد و توسعه ریشه‌های مویین
- افزایش حساسیت گیاه به بیماری‌ها و تنش‌های محیطی
در برخی گیاهان، کمبود بور ممکن است با علائمی مانند قهوه‌ای شدن ریشه، بدشکلی میوه‌ها و کاهش تعداد دانه‌ها همراه باشد.
آنالیز گیاهان برای تعیین میزان بور
برای تشخیص کمبود یا بیش بود بور در گیاه، انجام آزمایش برگ و خاک ضروری است. این آنالیزها اطلاعات دقیقی درباره وضعیت تغذیه‌ای گیاه ارائه می‌دهند.
مراحل آنالیز بور در گیاه:
- نمونه‌برداری از برگ‌ها:
- برگ‌های جوان و در حال رشد بهترین گزینه برای آزمایش میزان بور هستند.
- میزان استاندارد بور در برگ‌های خشک معمولاً 25 تا 75 ppm است.
- نمونه‌برداری از خاک:
- مقدار بور قابل جذب در خاک معمولاً باید حداقل 0.5 ppm باشد تا گیاه بتواند مقدار کافی از این عنصر را جذب کند.
- بررسی میزان بور در بافت گیاهی:
- اگر مقدار بور کمتر از حد استاندارد باشد، باید از کودهای حاوی بور برای جبران کمبود استفاده شود.
آنالیز گیاهان و خاک به کشاورزان کمک می‌کند تا بر اساس نتایج به دست آمده، برنامه تغذیه‌ای مناسبی برای گیاهان خود تدوین کنند.
کارکرد اصلی بور در گیاهان
بور یکی از عناصر کلیدی در رشد و توسعه گیاهان است که در فرآیندهای متعددی نقش دارد. این عنصر علاوه بر نقش خود در تشکیل دیواره سلولی، در فرآیند گرده‌افشانی، تولید دانه، انتقال مواد مغذی و رشد ریشه نیز مؤثر است.
کارکردهای اصلی بور در گیاه:
- افزایش کیفیت و کمیت گلدهی و جلوگیری از ریزش گل‌ها
- بهبود تقسیم سلولی و افزایش رشد بافت‌های جدید
- کمک به تنظیم تعادل هورمونی و افزایش مقاومت گیاهان به استرس‌ها
- انتقال قندها و مواد مغذی به قسمت‌های در حال رشد گیاه
- افزایش جذب عناصر مهم مانند فسفر و پتاسیم
لزوم وجود کافی عنصر بور در دسترس ریشه برای جذب بهتر عناصر فسفر و پتاسیم
بور تأثیر مستقیمی بر جذب و کارایی سایر عناصر غذایی در گیاهان دارد. یکی از مهم‌ترین نقش‌های این عنصر، افزایش جذب و استفاده از فسفر و پتاسیم است که برای رشد گیاهان ضروری هستند.
چگونه بور به جذب فسفر و پتاسیم کمک می‌کند؟
- افزایش فعالیت ATPase:
- بور باعث افزایش عملکرد آنزیم ATPase در سلول‌های ریشه می‌شود که این امر نقش مهمی در انتقال فسفر و پتاسیم دارد.
- افزایش کلونیزه شدن ریشه توسط قارچ‌های میکوریزا:
- این قارچ‌ها به جذب بهتر فسفر کمک می‌کنند و وجود مقدار کافی بور باعث افزایش فعالیت آن‌ها می‌شود.
- کاهش اثرات سمی آلومینیوم در خاک‌های اسیدی:
- در خاک‌هایی با pH پایین، آلومینیوم می‌تواند باعث کاهش جذب فسفر شود. بور با کاهش اثرات سمی آلومینیوم، به افزایش جذب فسفر کمک می‌کند.
تأثیر کمبود بور بر جذب فسفر و پتاسیم:
- کمبود بور باعث کاهش جذب فسفر و پتاسیم شده و رشد گیاه را مختل می‌کند.
- در آزمایش‌های انجام‌شده روی گیاهان زراعی مانند ذرت و سویا، مشخص شد که کمبود بور در مدت کوتاهی منجر به کاهش جذب فسفر و پتاسیم می‌شود.
بور یکی از عناصر کم مصرف اما بسیار مهم در تغذیه گیاهی است. این عنصر علاوه بر تأثیر مستقیم بر رشد و توسعه گیاه، در افزایش جذب سایر عناصر مانند فسفر و پتاسیم نیز نقش دارد. کمبود بور می‌تواند منجر به کاهش گلدهی، بدشکلی میوه‌ها، کاهش رشد ریشه و کاهش عملکرد محصول شود. برای جلوگیری از این مشکلات، باید آنالیز خاک و برگ به‌طور منظم انجام شده و کودهای حاوی بور بر اساس نیاز گیاه استفاده شوند.
- کلیک ها: 287