اسید هیومیک:

اسید هیومیک و اسید فولویک دو نوع ترکیب آلی هستند که در طی تجزیه زیست توده تشکیل می شوند. آنها اجزای مهم خاک، آب و رسوبات هستند و عملکردهای بیولوژیکی و شیمیایی مختلفی دارند. فرآیند تولید اسید هیومیک و اسید فولویک به ماده منبع، شرایط محیطی و مقیاس زمانی بستگی دارد.

 مواد هیومیک را می توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد: اسیدهای هیومیک، اسیدهای فولویک و هومین. اسیدهای هیومیک در pH خنثی و قلیایی در آب محلول هستند، اما در pH اسیدی < 2 نامحلول هستند. اسیدهای فولویک در هر PH در آب محلول هستند. هومین در هیچ pH در آب محلول نیست. هیماتوملانیک اسید بخشی از اسید هیومیک است که در اتانول محلول است.

 مواد هیومیک مشتق شده از خاک و ذغال سنگ نارس (که صدها تا هزاران سال طول می کشد تا تشکیل شود) وزن مولکولی بالاتر، مقدار گروه های عاملی بالاتر، واحدهای کربوهیدرات بیشتر و واحدهای پلی آروماتیک کمتری نسبت به مواد هیومیک مشتق شده از لئوناردیت (که میلیون ها سال طول می کشد تا تشکیل شوند) دارند.

در مقایسه ویژگی های اسیدهای هیومیک و اسیدهای فولویک استخراج شده از خاک: نشان می دهد که اسیدهای هیومیک دارای شاخص چند پراکندگی بالاتر (MW w / MW n) هستند که توزیع بیشتری را برای اسیدهای هیومیک نشان می دهد. بنابراین، اسیدهای هیومیک استخراج شده از خاک، H/C بالاتر (متأثر از ساختار COOH و –HC=CH–)، N/C، MW w و MW w/MW n و قطبیت کمتر مقایسه با اسیدهای فولویک نشان دادند.

نقش هیومیک اسید و فولویک اسید در کیلاسیون عناصر غذایی:

کیلاسیون فرآیند تشکیل کمپلکس بین یون های فلزی و مولکول های آلی مانند اسید هیومیک است. کیلیت می تواند دسترسی به مواد مغذی را برای گیاهان افزایش دهد، به ویژه در خاک های قلیایی که یون های فلزی کمتر محلول هستند. اسید هیومیک یک ترکیب آلی طبیعی است که از تجزیه مواد گیاهی و حیوانی به دست می آید. دارای خواص مختلفی است که آن را برای کیلاسیون مناسب می کند، مانند:

- دارای سطح زیادی است و می تواند کاتیون های قابل تبادل را از محلول خاک جذب کند.

- دارای گروه های قطبی مانند کربوکسیل و هیدروکسیل است که می توانند با یون های فلزی مجتمع تشکیل دهند.

- می تواند انحلال مواد معدنی خاک را افزایش دهد که سطح بیشتری را برای واکنش های شیمیایی ایجاد می کند.

اسید هیومیک همچنین می تواند خواص فیزیکی و شیمیایی خاک مانند ظرفیت نگهداری آب، ظرفیت تبادل کاتیونی، pH و فعالیت میکروبی12 را بهبود بخشد. این عوامل می توانند با تأثیر بر جذب مواد مغذی، معماری ریشه، فیزیولوژی گیاه و تحمل تنش¹²³ بر عملکرد و کیفیت محصول تأثیر بگذارند.

بنابراین اسید هیومیک نقش مهمی در کیلاسیون عناصر برای گیاهان دارد. این می تواند به بهینه سازی حاصلخیزی خاک و عملکرد محصول با تسهیل حمل و نقل و جذب مواد مغذی ضروری کمک کند.

در واقع هیومیک اسید و فولویک اسید دو ترکیب آلی مهم در خاک هستند که در نتیجه تجزیه مواد آلی و فرآیندهای زیستی طبیعی ایجاد می‌شوند. این ترکیبات تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت گیاهان، بهبود کیفیت خاک و افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی دارند. هیومیک اسید و فولویک اسید هر دو از اجزای مواد هیومیکی به شمار می‌روند، اما تفاوت‌های مهمی در ساختار، عملکرد و نحوه تأثیرگذاری بر رشد گیاهان دارند. درک این تفاوت‌ها به کشاورزان و باغداران کمک می‌کند تا بهترین انتخاب را برای افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود عملکرد محصولات خود داشته باشند. در ادامه به بررسی بیشتر هیومیک اسید و فولویک اسید میپردازیمو

 هیومیک اسید چیست؟

هیومیک اسید یکی از اجزای اصلی مواد هیومیکی است که در اثر تجزیه مواد آلی مانند گیاهان و جانوران در خاک، زغال‌سنگ نارس و دیگر منابع آلی تشکیل می‌شود. این ماده به‌عنوان یک ترکیب طبیعی دارای ساختار پیچیده‌ای است که شامل گروه‌های عاملی مانند کربوکسیل، فنول و کتون می‌شود. این ساختار باعث افزایش توانایی هیومیک اسید در بهبود کیفیت خاک و افزایش جذب مواد مغذی توسط گیاهان می‌شود.

یکی از ویژگی‌های اصلی هیومیک اسید، توانایی آن در افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک است. این ویژگی باعث افزایش دسترسی ریشه گیاهان به آب و کاهش تأثیرات خشکی بر رشد آن‌ها می‌شود. علاوه بر این، هیومیک اسید ظرفیت تبادل کاتیونی خاک را بهبود می‌بخشد که منجر به افزایش دسترسی گیاهان به عناصر مغذی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم و ریزمغذی‌ها می‌شود.

 فولویک اسید چیست؟

فولویک اسید یکی دیگر از ترکیبات هیومیکی است که از تجزیه مواد آلی در خاک به‌دست می‌آید. برخلاف هیومیک اسید، فولویک اسید وزن مولکولی کمتری دارد و در هر سطحی از pH محلول باقی می‌ماند. این ویژگی باعث می‌شود که فولویک اسید نقش مهمی در انتقال مواد مغذی به داخل سلول‌های گیاهی ایفا کند.

یکی از مزایای اصلی فولویک اسید، توانایی آن در حمل و انتقال عناصر ریزمغذی مانند آهن، روی، منگنز و مس به سلول‌های گیاهی است. این ویژگی به‌ویژه در خاک‌های قلیایی که جذب این عناصر دشوار است، اهمیت زیادی دارد. همچنین فولویک اسید با داشتن ساختاری که اجازه عبور از غشای سلولی را می‌دهد، می‌تواند جذب عناصر ضروری را برای گیاهان افزایش دهد و به بهبود رشد و توسعه آن‌ها کمک کند.

 تفاوت‌های اساسی بین هیومیک اسید و فولویک اسید

 تفاوت در رنگ و ظاهر

یکی از تفاوت‌های بارز بین هیومیک اسید و فولویک اسید، رنگ و ظاهر آن‌هاست. هیومیک اسید معمولاً به رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه است، درحالی‌که فولویک اسید رنگ زرد طلایی دارد. این تفاوت رنگ ناشی از ساختار شیمیایی و میزان اکسیداسیون این ترکیبات است. هیومیک اسید دارای ترکیبات آلی پیچیده‌تری است که موجب رنگ تیره آن می‌شود، درحالی‌که فولویک اسید به دلیل وزن مولکولی پایین‌تر و میزان اکسیداسیون بالاتر، رنگ روشن‌تری دارد.

 تفاوت در وزن مولکولی و اندازه ذرات

هیومیک اسید دارای وزن مولکولی بالاتر و ساختار پیچیده‌تری نسبت به فولویک اسید است. این ویژگی باعث می‌شود که هیومیک اسید دیرتر تجزیه شود و مدت زمان بیشتری در خاک باقی بماند. در مقابل، فولویک اسید دارای وزن مولکولی کمتری است که به آن اجازه می‌دهد سریع‌تر در خاک نفوذ کرده و به ریشه گیاهان برسد. این تفاوت در وزن مولکولی همچنین تأثیر مستقیمی بر نحوه عملکرد این دو ترکیب در خاک و گیاه دارد.

 تأثیر بر دیواره سلولی و انتقال مواد مغذی

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های بین این دو ترکیب، نقش آن‌ها در انتقال مواد مغذی به گیاه است. هیومیک اسید به دلیل ساختار بزرگ‌تر خود، بیشتر در بهبود کیفیت خاک و افزایش ظرفیت نگهداری مواد مغذی مؤثر است. از طرف دیگر، فولویک اسید به دلیل وزن مولکولی کمتر، به‌راحتی وارد سلول‌های گیاهی شده و مواد مغذی را به آن‌ها منتقل می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که فولویک اسید به‌عنوان یک حمل‌کننده قوی برای جذب مواد مغذی توسط گیاهان عمل کند.

 تأثیر در جذب عناصر معدنی و مواد مضر

هیومیک اسید به دلیل خاصیت کلات‌کنندگی قوی، می‌تواند از جذب فلزات سنگین و مواد سمی در خاک جلوگیری کند. این ویژگی باعث می‌شود که خاک سالم‌تر باقی بماند و خطرات ناشی از تجمع فلزات سنگین در گیاهان کاهش یابد. در مقابل، فولویک اسید نقش مهمی در افزایش جذب عناصر معدنی مفید مانند آهن، منگنز و روی دارد. این ترکیب به‌عنوان یک واسطه، جذب مواد مغذی را برای گیاهان تسهیل کرده و رشد آن‌ها را بهبود می‌بخشد.

 تفاوت در محلولیت در آب و pH

یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی بین این دو ترکیب، میزان محلولیت آن‌ها در آب است. فولویک اسید در تمام محدوده‌های pH کاملاً محلول در آب است، درحالی‌که هیومیک اسید فقط در محیط‌های خنثی و قلیایی محلول بوده و در محیط‌های اسیدی نامحلول است. این تفاوت تأثیر مستقیمی بر نحوه استفاده از این ترکیبات در خاک‌های مختلف دارد. به همین دلیل، در خاک‌های اسیدی استفاده از فولویک اسید مؤثرتر است، درحالی‌که در خاک‌های قلیایی و خنثی، هیومیک اسید عملکرد بهتری دارد.

 نقش در کیلاسیون و افزایش دسترسی به عناصر غذایی

کیلاسیون فرآیندی است که طی آن عناصر معدنی به ترکیبات آلی متصل شده و جذب آن‌ها برای گیاهان آسان‌تر می‌شود. هیومیک اسید و فولویک اسید هر دو دارای خاصیت کیلات‌کنندگی هستند، اما فولویک اسید به دلیل وزن مولکولی کمتر و قابلیت نفوذ بالاتر، در کیلاسیون عناصر ریزمغذی عملکرد بهتری دارد. این ویژگی باعث می‌شود که عناصر معدنی راحت‌تر جذب گیاهان شوند و بهره‌وری تغذیه‌ای افزایش یابد.

 تأثیر بر رشد، توسعه ریشه و سلامت گیاه

هیومیک اسید و فولویک اسید هر دو تأثیر مثبتی بر رشد گیاهان دارند، اما نحوه عملکرد آن‌ها متفاوت است. هیومیک اسید به بهبود ساختار خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب و افزایش فعالیت میکروبی خاک کمک می‌کند. این عوامل درنهایت منجر به توسعه بهتر ریشه و افزایش رشد گیاهان می‌شود. از سوی دیگر، فولویک اسید به افزایش جذب مواد مغذی توسط گیاهان کمک کرده و باعث رشد سریع‌تر و بهبود سلامت عمومی گیاه می‌شود.

در مجموع، هیومیک اسید و فولویک اسید هر دو نقش‌های متفاوت اما مکمل در بهبود سلامت خاک و گیاهان ایفا می‌کنند. استفاده همزمان از این دو ترکیب می‌تواند به بهینه‌سازی رشد گیاهان و افزایش عملکرد محصولات کشاورزی کمک کند.

مزایای استفاده از ترکیب هیومیک اسید و فولویک اسید

چرا باید این دو ماده را با هم استفاده کرد؟

هیومیک اسید و فولویک اسید دو ترکیب ارگانیک بسیار ارزشمند برای بهبود رشد گیاهان و تقویت خاک هستند. هر یک از این مواد به‌تنهایی دارای اثرات مفیدی بر خاک و گیاه هستند، اما زمانی که با هم ترکیب می‌شوند، عملکرد آن‌ها به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. هیومیک اسید به بهبود ساختار خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب کمک می‌کند، در حالی که فولویک اسید باعث افزایش جذب مواد مغذی توسط ریشه‌های گیاه می‌شود. این ترکیب باعث افزایش راندمان کودهای مصرفی شده و رشد بهتر گیاه را تضمین می‌کند. علاوه بر این، ترکیب هیومیک اسید و فولویک اسید به دلیل تأثیرات مثبت بر فعالیت میکروبی خاک، موجب بهبود شرایط زیستی ریشه گیاهان و افزایش توان آن‌ها در مقابله با تنش‌های محیطی می‌شود.

بهترین ترکیب برای افزایش جذب مواد مغذی گیاه

استفاده از ترکیب هیومیک اسید و فولویک اسید یک راهکار مؤثر برای افزایش جذب عناصر غذایی توسط گیاهان است. فولویک اسید به دلیل وزن مولکولی کمتر، به‌راحتی در آب حل شده و عناصر ریزمغذی را به شکل قابل جذب برای گیاهان درمی‌آورد. از طرفی، هیومیک اسید با ایجاد شرایط مطلوب در خاک، ظرفیت نگهداری مواد مغذی را افزایش داده و مانع از شسته شدن آن‌ها توسط آب آبیاری می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود گیاهان مواد مغذی را در طول دوره رشد خود بهتر دریافت کرده و رشد یکنواخت‌تری داشته باشند. ترکیب این دو ماده می‌تواند باعث افزایش عملکرد محصول، بهبود کیفیت میوه‌ها و سبزیجات و تقویت ریشه‌زایی گیاهان شود. همچنین، این ترکیب باعث افزایش تحمل گیاهان در برابر کم‌آبی و شرایط نامساعد محیطی می‌شود.

تأثیر بر بهبود خاک و افزایش حاصلخیزی

خاک یکی از مهم‌ترین عوامل در رشد و توسعه گیاهان است و حفظ حاصلخیزی آن تأثیر مستقیمی بر عملکرد محصولات کشاورزی دارد. ترکیب هیومیک اسید و فولویک اسید نقش کلیدی در بهبود کیفیت خاک ایفا می‌کند. هیومیک اسید باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب و کاهش تبخیر سطحی آن شده و از شسته شدن مواد مغذی جلوگیری می‌کند. از طرف دیگر، فولویک اسید با افزایش حلالیت مواد معدنی، جذب این عناصر را برای گیاهان آسان‌تر می‌کند. این دو ماده همچنین فعالیت میکروبی خاک را تحریک کرده و باعث افزایش تولید مواد آلی مفید می‌شوند. در نتیجه، خاک ساختار بهتری پیدا کرده، تهویه آن بهبود می‌یابد و قابلیت نگهداری رطوبت افزایش می‌یابد. این عوامل در نهایت موجب افزایش رشد گیاهان و بهبود عملکرد آن‌ها خواهد شد.

معرفی کودهای حاوی هیومیک و فولویک اسید

کود مایع هیومیک اسید و فولویک اسید داتیس

کود مایع هیومیک اسید و فولویک اسید داتیس یکی از محصولات باکیفیت در بازار است که ترکیبی از این دو ماده مغذی را در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد. این کود به‌صورت محلول در آب بوده و به‌راحتی توسط خاک و گیاه جذب می‌شود. استفاده از این کود باعث افزایش قدرت جذب عناصر غذایی، تقویت ریشه‌زایی و افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی مانند خشکی و شوری می‌شود. این محصول می‌تواند در انواع سیستم‌های آبیاری مورد استفاده قرار گیرد و برای طیف گسترده‌ای از محصولات کشاورزی مانند سبزیجات، درختان میوه و محصولات زراعی مناسب است. با استفاده منظم از این کود، حاصلخیزی خاک بهبود یافته و عملکرد محصولات کشاورزی افزایش می‌یابد.

کود مخلوط آمینو اسید فولویک و هیومیک اسید جلبک دریایی

کود مخلوط آمینو اسید فولویک و هیومیک اسید جلبک دریایی یک ترکیب بسیار ارزشمند برای تقویت رشد گیاهان است. این کود علاوه بر هیومیک اسید و فولویک اسید، حاوی آمینو اسیدها و عصاره جلبک دریایی است که به افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی کمک می‌کند. این کود باعث بهبود فعالیت میکروبی خاک، افزایش جذب مواد مغذی و تقویت سیستم ایمنی گیاهان می‌شود. عصاره جلبک دریایی موجود در این کود نیز سرشار از هورمون‌های رشد طبیعی است که موجب تسریع رشد و توسعه گیاهان می‌شود. استفاده از این کود برای محصولات گلخانه‌ای، باغی و زراعی توصیه می‌شود و می‌تواند تأثیر چشمگیری بر کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی داشته باشد.

میزان مصرف و نحوه استفاده از هیومیک و فولویک اسید

هیومیک اسید و فولویک اسید از مواد مفید برای کشاورزی هستند که می‌توانند به رشد و توسعه گیاهان کمک کنند. مقدار مصرف و روش استفاده از آن‌ها به نوع محصول و شرایط خاک بستگی دارد.

مقدار توصیه‌شده برای محصولات مختلف

برای انواع محصولات کشاورزی و باغی میزان مصرف متفاوت خواهد بود. میزان مصرف هیومیک و فولویک اسید بهره مند از عواملی مثل نوع خاک، سن گیاه و مرحله رشد می‌باشد. معمولاً برای محصولات مزرعی مانند گندم و ذرت، 5 تا 10 لیتر هیومیک اسید و فولویک اسید در هکتار مورد توصیه قرار می‌گیرد.

بهترین زمان و روش استفاده در کشاورزی

مصرف هیومیک اسید و فولویک اسید در مراحل مختلف رشد گیاه می‌تواند موثر باشد. بهترین زمان برای مصرف نیمه فصل رشد و زمان اوج رشد ریشه و شخصیت گیاه می‌باشد. مصرف این مواد به صورت آبیاری و یا سوزنی در خاک، می‌تواند بهترین نتایج را به همراه داشته باشد.

نتیجه‌گیری و توصیه نهایی

هیومیک اسید و فولویک اسید دو ترکیب آلی مهم هستند که در اثر تجزیه مواد آلی به‌وجود می‌آیند و نقش مهمی در بهبود رشد گیاهان و تقویت خاک دارند. تفاوت‌های اساسی این دو ماده شامل رنگ، وزن مولکولی، محلولیت در آب، تأثیر بر دیواره سلولی گیاه و توانایی کیلاسیون عناصر غذایی است.

هیومیک اسید دارای وزن مولکولی بالاتر، رنگ قهوه‌ای تیره و محلولیت محدودتری در آب است و در بهبود ساختار خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب و تقویت رشد ریشه نقش دارد. در مقابل، فولویک اسید وزن مولکولی پایین‌تری دارد، به رنگ زرد یا طلایی دیده می‌شود و در تمام سطوح pH محلول است. این ماده به جذب سریع‌تر مواد مغذی کمک کرده و عملکرد گیاه را بهبود می‌بخشد.

استفاده همزمان از هیومیک اسید و فولویک اسید باعث افزایش جذب عناصر معدنی، بهبود ساختار خاک و تقویت سیستم ایمنی گیاه می‌شود. این ترکیب در انواع کودهای آلی و زیستی مانند کودهای مایع و ترکیبات حاوی آمینواسید و جلبک دریایی به‌کار می‌رود. میزان مصرف این ترکیبات بسته به نوع محصول، شرایط خاک و روش استفاده متغیر است، اما به‌طور کلی، بهترین زمان استفاده در مراحل رشد گیاه و هنگام آبیاری است.

استفاده از این دو ماده به‌عنوان بخشی از مدیریت تغذیه‌ای در کشاورزی مدرن، به افزایش بهره‌وری محصولات، کاهش مصرف کودهای شیمیایی و بهبود کیفیت خاک منجر می‌شود.

نویسنده: امین السجاد جمعه یزدیان