اسید سولفوریک و گچ در فرایند اصلاح خاک

 (امین السجاد جمعه یزدیان)

اهمیت تغذیه گیاهان خصوصا ارقام تجاری از کسی پوشیده نیست. حداکثر راندمان محصول تنها با تامین مقدار کافی و مناسبی از تمامی عناصر غذایی ممکن است و بهترین جذب تحت تاثیر کیفیت کود مورد استفاده و مواد همراه برای جذب بهتر می باشد. به طور کلی عناصر مورد نیاز گیاه به دو دسته عناصر پر مصرف؛ که بیشتر نقش ساختاری در گیاه دارند و عناصر میکرو یا کم مصرف که بیشتر در ساخت آنزیم ها و چرخه های زیستی نقش دارند.

پی اچ خاک یکی از پارامترهای مهم در بهبود جذب عناصر غذایی از طریق خاک می باشد. بهترین جذب عناصر غذایی در بازه پی اچ ۶.۵ تا ۷.۵ اتفاق می افتد. در خاکهای ایران اغلب خاکها حاوی آهک و پی اچ بالا هستند که بیشتر تحت تاثیر شرایط اقلیمی از جمله بارندگی های کم و رطوبت پایین و در نتیجه بافت گیاهی فقیر می باشد. البته بایستی این نکته را در نظر گرفت در باغات و مزارع؛ ابیاری با آبهای بی کیفیت و همچنین استفاده مداوم از کودهای کشاورزی خود عاملی در افزایش تجمع املاح و بالا رفتن شوری خاک می باشد.

لازم است بستر رشد گیاه با روش های متناسب با شرایط خاک اصلاح شود تا بتوانیم بیشترین بازدهی را در رشد و برداشت اقتصادی در پی داشته باشد.

بهترین زمان اصلاح و مدیریت خاک در فصل خواب زمستانی درختان می باشد. در ادامه دو اصلاح کننده گچ کشاورزی و اسید سولفوریک را به صورت مقایسه ای تشریح می شوند.

موارد استفاده از اسید سولفوریک و گچ کشاورزی(سولفات کلسیم):
۱- اصلاح خاکهای شور. و قلیا، کار گچ
۲- کاهش پی اچ خاک در فصل رشد

اغلب خاکهایی که در مناطق کشت پسته در ایران وجود دارند:
خاکهای با ای سی بالا و SAR پایین:- اغلب با ابشویی قابل اصلاح هستند.

خاکهای با ای سی بالا و SAR بالا: باید از یک اصلاح کننده استفاده شود.

——

سه نمونه خاک نیازمند باید حتما اصلاح شوند:
خاک سدیمی که ای سی کمتر از چهار است.
Sar  بیشتر از ۱۵ است.
سوم خاک سدیمی شور داریم، ای سی بالا، میزان سدیم بالا
دو خاک آخر علاوه بر ابشویی نیازمند یک ترکیب اصلاحی مانند گچ و یا اسید سولفوریک است.
اصلاح خاک صرفا در زمستان انجام شود.
—-//—
چرا باید اصلاح خاک انجام شود.
سطح رس بار منفی‌دارد، عمده کاتیون خاک کلسیم است. به طور طبیعی ۸۰ درصد کلسیم است
کلسیم اب پوشیده حدود ۵۰ درصد کمتر از سدیم است، کلسیم به ذرات خاک کمک میکند تا با یک فاصله معقولی از یکدیگر قرار گیرند و باعث بهبود تخلخل و ظرفیت نگهداری آب می شود.
اما سدیم به بافت خاک اسیب می شزند و باعث چسبندگی ذرات خاک به یکدیگر می شوند.

بنابراین بهترین جایگزین برای سدیم خاک کلسیم است.
در خاک سدیمی اگر خاک شور باشد. املاح در فضای تخلخل خاک قرار میگیرند و باعث تثبیت عناصر غذایی مورد نیاز گیاه می شوند.

استفاده از فیکسر(کنستانتره کاهش پی اچ) در اصلاح خاک :

مقایسه فیکسر و اسیدسولفوریک

فیکسر ترکیبی کاملا اسیدی است که به واسطه PH بسیار پایین آن می تواند تا حدودی برPH خاک تاثیر بگذارد. نکته بسیار مهم فیکسر؛ علارغم اسیدیته بسیار پایین این ترکیب بر خلاف اسیدسولفوریک خاصیت خورندگی بسیار کمی دارد  و اثرات سویی که ممکن است اسید سولفوریک در تماس با پوست و بدن انسان داشته باشند را این ترکیب ندارد و از طرفی میزان خورندگی آن بر سطح فلزات نیز تا ۹۵ درصد کنترل به عمل آمده است؛ لذا کشاورزان و باغداران می توانند بدون هیچ دغدغه ای و با خیال راحت از این ماده در زمان های لازم و خصوصا در سیستم های تحت فشار با خیال راحت استفاده کنند.

یون کلسیم در سولفات کلسیم (گچ کشاورزی) میتواند در کلوپید های خاک جایگزین سدیم شود؛ و یون سدیم با سولفات واکنش داده و تبدیل به سولفات سدیم می شود و سپس با حل شدن در آب از طریق آبشویی از منطقه فعال ریشه خارج می شود.

فیکسر دارای PH کمتر از یک و حاوی گوگرد به فرم SO4 می‌باشد. فیکسر با آهک خاک ترکیب می شود و تولید گچ یا سولفات کلسیم آبدار می دهد که همچنینباعث از بین بردن لایه سخت موجود در خاک می شود. این اصلاح کننده خاک باعث آزادسازی یون کلسیم موجود در آهک و ورود آن به فاز محلول می‌شود. این اسید یک ترکیب بسیار عالی و کم‌ هزینه برای کاهش PH یا اسیدیته آب نیز می‌باشد و موجب افزایش جذب عناصر غذایی می‌شود.

استفاده از فیکسر اسید علاوه بر کاهش شوری خاک مزایای دیگری دارد. از جمله:

1.          اصلاح خاک‌های شور و کاهش EC خاک

2.         افزایش جذب عناصر میکرو توسط گیاهان

3.        رشد رویشی و درشت شدن میوه‌ها

4.        خنثی نمودن بی‌کربنات موجود در آب آبیاری

5.        افزایش نفوذپذیری خاک و کمک به رشد گیاهان

6.         کاهش و جلوگیری از رسوب در نازل‌ها در کنار رفع انسداد آن‌ها

7.        کاهش میزان مصرف سایر کودها و در نتیجه کاهش هزینه‌های کشاورزی

8.        آزادسازی فسفر و کلسیم تثبیت شده در خاک و قراردادن آن در دسترس ریشه

9.         استفاده آسان و کاربرد گسترده در انواع سیستم‌های آبیاری نظیر آبیاری کم‌فشار، تحت‌فشار و حتی غرقابی

نقش تغذیه ای فیکسر:

فیکسر

دارای دو عنصر مهم نیتروژن و گوگرد برای رشد گیاهان می باشد و به صورت همزمان این دو عنصر موجود در فیکسر می توانند به فرم های قابل جذب تبدیل شوند و مورد استفاده گیاهان قرار گیرند. نیتروژن و گوگرد جهت سنتز اسیدهای آمینه که واحد سازنده پروتئین ها می باشند، نقش بسیار پر اهمیتی دارند.

استفاده از گچ کشاوری در اصلاح خاک:

خصوصیات گچ مناسب برای استفاده در خاک:
۱- ای سی کمتر از ۲ دسی زیمنس بر متر باشد
۲- درصد کلسیم بالا باشد حداقل بالای ۵۰ ٪
۳- آهک بالا نباشد. حداکثر ده تا ۱۵ درصد
۴- میزان سنگ ریزه بالا نباشد.
محاسبه میزان گچ مورد نیاز خاک بایستی با بر اساس آزمایش خاک انجام شود:

فرمول محاسبه میزان گچ در خاک:

GR   یا مقدار گچ مورد نیاز (گچ ناخالص) بر حسب پوند بر ایکر است ESPnow – درصد سدیم تبادلی در خاك مورد نظر ESPwanted – درصد سدیم تبادلی مطلوب CEC – ظرفیت تبادل کاتیونی خاك بر حسب سانتی مول بر کیلوگرم Gypsum – درجه خلوص گچ بر حسب درصد مقدار گچ بدست آمده است. این فرمول برای ۱۵ سانتی متری عمق خاک است.

برای تبدیل مقدار گچ بدست آمده بر حسب کیلوگرم بر هکتار عدد بدست آمده در عدد ۱/ ۱۲ ضرب می شود.

محاسبه مقدار اسید مورد نیاز برای یک هکتار:

برای محاسبه مقدار اسید مورد نیاز؛ بهتر است یک نمونه پنج لیتری از آب مورد مصرف در باغتان را تهیه کنید و مقداری اسید به ان اضافه کنید تا پی اچ آب به ۵ برسد. مقدار اسید را با تناسب برحسب مقدار آب مصرفی در هر بازه می توانید بدست آورید.

لازم به ذکر است بر اساس محاسبه نسبت به گچ برای محاسبه برای یک هکتار، به طور فرضی، ۷۰ تن اسید سولفوریک در هکتار نیاز داریم به جای پنجاه تن گچ

هرچی پی اچ به سمت قلیایی شدن می‌رود جذب عناصر خصوصا ریز مغذی ها کم تر می شود.
روابط پی اچ در خاک به گونه ای است که حتی دگر مقدار کمی هم پی اچ کاهش باید جذب عناصر آی‌پد میابند.