اصلاح شوری خاک در زمستان با گچ و اسید سولفوریک
(امین السجاد جمعه یزدیان)
اهمیت اصلاح شوری خاک در زمستان
اصلاح شوری خاک یکی از گامهای اساسی در بهبود بهرهوری در کشاورزی و افزایش بازده محصولات است. در فصل زمستان، خاک در خواب است و درختان نیز فعالیت متابولیکی کمی دارند. این فصل بهترین زمان برای اجرای اصلاحات خاک به شمار میرود، چرا که شوری خاک میتواند جذب عناصر غذایی را کاهش داده و رشد گیاهان را محدود کند.
خاکهای شور و قلیایی اغلب در مناطقی با بارندگی کم یا آبیاری بیکیفیت قرار دارند. اصلاح این خاکها با استفاده از گچ کشاورزی و اسید سولفوریک در کشاورزی بهعنوان راهکارهایی مؤثر شناخته میشود. گچ کشاورزی از طریق جایگزینی سدیم با کلسیم و اسید سولفوریک از طریق کاهش pH خاک، تأثیرات مثبتی بر کاهش شوری و افزایش حاصلخیزی خاک دارند. همچنین فیکسر بهعنوان یک ماده اسیدی مؤثر میتواند در این فصل برای مدیریت شوری استفاده شود.
اصلاح خاک شور با گچ کشاورزی
گچ کشاورزی چیست؟ گچ کشاورزی نوعی سولفات کلسیم است که برای اصلاح خاکهای شور و قلیایی کاربرد دارد. این ماده با جایگزینی یونهای سدیم با یونهای کلسیم در خاک، ساختار خاک را بهبود داده و قابلیت نگهداری آب و نفوذپذیری را افزایش میدهد. در این فرآیند، سدیم آزاد شده با آبشویی از ناحیه ریشه حذف میشود.
اصلاح خاک شور با گچ نیازمند آگاهی از وضعیت شوری خاک و آزمایشهای دقیق است. استفاده از گچ کشاورزی بهخصوص در خاکهایی با EC بالا و SAR بیشتر از 15 توصیه میشود. برای تأثیرگذاری بهتر، گچ باید بر اساس فرمول محاسبه شوری آب و نیاز خاک تعیین و مصرف شود. مقدار مصرف گچ کشاورزی معمولاً با توجه به شرایط خاک و کیفیت آب تنظیم میشود.
گچ کشاورزی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
گچ کشاورزی یک ماده معدنی با درصد بالای کلسیم است که بهعنوان اصلاحکننده خاک در مناطق خشک و نیمهخشک استفاده میشود. گچ کشاورزی به دلایل زیر کاربرد گستردهای دارد:
- اصلاح خاکهای شور و قلیایی
- افزایش نفوذپذیری خاک
- بهبود ساختار خاک و کاهش تراکم آن
- کاهش سدیم تبادلی در خاکهای سدیمی
فرمول گچ برای تعیین مقدار موردنیاز آن، بر اساس آزمایشهای خاک تعیین میشود. در مقایسه با سایر مواد اصلاحی، گچ کشاورزی به دلیل قیمت پایین و سازگاری با محیطزیست، انتخاب مناسبی است.
استفاده از گچ کشاورزی برای کاهش شوری خاک
اصلاح خاک شور با گچ یکی از روشهای متداول در کشاورزی ایران است. خاکهای شور معمولاً به دلیل تجمع سدیم در فضای خالی بین ذرات خاک ایجاد میشوند. گچ کشاورزی با جایگزینی سدیم با کلسیم، به کاهش شوری و بهبود نفوذپذیری کمک میکند.
اسید سولفوریک در کشاورزی نیز میتواند بهعنوان مکمل گچ کشاورزی استفاده شود. این ماده با کاهش ph خاک، شرایط بهتری برای جذب عناصر غذایی فراهم میآورد. همچنین اسید فیکسر به دلیل خواص اسیدی و خورندگی کمتر، میتواند به همراه گچ برای اصلاح خاکهای شور استفاده شود.
فرمول گچ کشاورزی برای اصلاح خاک شور
برای محاسبه مقدار مصرف گچ کشاورزی، از فرمول زیر استفاده میشود:
- GR: مقدار گچ موردنیاز بر حسب پوند بر ایکر
- ESP: درصد سدیم تبادلی
- CEC: ظرفیت تبادل کاتیونی خاک
- Gypsum%: درصد خلوص گچ
بهعنوان مثال، اگر درصد سدیم تبادلی خاک (ESP) 20 باشد و هدف کاهش آن به 10 باشد، مقدار گچ موردنیاز با توجه به ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) و خلوص گچ محاسبه میشود. عدد بهدستآمده معمولاً بر حسب کیلوگرم بر هکتار ارائه میشود.
مزایا و کاربردهای اسید سولفوریک در کشاورزی
اسید سولفوریک یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی در کشاورزی است که تأثیرات مثبت زیادی بر بهبود کیفیت خاک و افزایش بهرهوری محصولات دارد. این اسید قوی با کاهش ph خاک، جذب عناصر غذایی را افزایش داده و شرایط بهینهتری برای رشد گیاهان فراهم میکند.
کاربردهای اسید سولفوریک در کشاورزی:
- اصلاح خاک شور و قلیایی: استفاده از اسید سولفوریک به کاهش شوری خاک کمک میکند و امکان جذب بهتر عناصر غذایی را فراهم میسازد.
- آبشویی خاکهای شور: اسید سولفوریک باعث کاهش تجمع نمکها در خاک شده و سدیم را از ناحیه ریشه خارج میکند.
- بهبود نفوذپذیری خاک: با افزایش قابلیت نفوذ آب در خاک، رشد گیاهان تسهیل میشود.
- کاهش سختی آب آبیاری: اسید سولفوریک میتواند بیکربنات موجود در آب آبیاری را خنثی کند و از انسداد نازلها جلوگیری کند.
- استفاده در سیستمهای آبیاری تحت فشار: این اسید به دلیل قابلیت کنترل شوری، بهویژه در باغات پسته، کاربرد گستردهای دارد.
اسید فیکسر نیز بهعنوان جایگزینی کمخطرتر برای اسید سولفوریک شناخته میشود که تأثیر مشابهی در کاهش شوری خاک و افزایش نفوذپذیری دارد.
اصلاح خاک شور با اسید سولفوریک
اصلاح خاک شور با اسید سولفوریک یکی از مؤثرترین روشهای مدیریت خاک در مناطقی با آبهای شور یا خاکهای قلیایی است. اسید سولفوریک با تأثیر مستقیم بر ساختار خاک و شیمی آن، سدیم را جایگزین کلسیم میکند. در نتیجه، ph خاک کاهش یافته و شرایط مناسبتری برای رشد ریشهها ایجاد میشود.
فرایند اصلاح خاک شور با اسید سولفوریک:
- کاهش ph اسید سولفوریک به کمتر از 7، باعث انحلال مواد معدنی موجود در خاک میشود.
- آزادسازی کلسیم تثبیتشده در خاک، که به بهبود ساختار خاک کمک میکند.
- ترکیب سدیم با سولفات آزاد شده و حذف آن از منطقه فعال ریشه با آبشویی.
زمان استفاده از اسید سولفوریک در باغات پسته جهت اصلاح خاک در فصل زمستان است، زمانی که فعالیت ریشهها کم است و امکان انجام اصلاحات شیمیایی بدون آسیب به گیاه فراهم است. همچنین محاسبه دقیق میزان مصرف اسید سولفوریک در هکتار ضروری است تا اثرات مثبت به حداکثر و خطرات به حداقل برسد.
مقایسه اسید سولفوریک و اسید فیکسر نشان میدهد که اسید فیکسر به دلیل خاصیت خورندگی کمتر و ایمنی بالاتر، گزینه مناسبی برای استفاده در سیستمهای آبیاری تحت فشار و اصلاح خاک است.
Ph اسید سولفوریک و تأثیر آن در خاک
یکی از مهمترین ویژگیهای اسید سولفوریک،pH بسیار پایین آن است که به کاهش اسیدیته خاک کمک میکند. خاکهای ایران اغلب قلیایی بوده و دارای ph بالای 7.5 هستند که جذب عناصر ریزمغذی مانند آهن، منگنز و روی را محدود میکند.
کاهش pH خاک بهوسیله اسید سولفوریک، شرایط را برای جذب بهتر عناصر غذایی فراهم میکند و همچنین باعث افزایش عملکرد محصولات میشود. این خاصیت، اسید سولفوریک را به یک اصلاحکننده کارآمد برای خاکهای شور و قلیایی تبدیل کرده است.
در کنار اسید سولفوریک، استفاده از گچ کشاورزی نیز میتواند اثرات اصلاحی را تقویت کند. فرمول گچ کشاورزی برای تعیین مقدار دقیق موردنیاز خاک و ترکیب آن با اسید سولفوریک بر اساس آزمایشهای خاک انجام میشود.
اصلاح خاک شور با گوگرد نیز یکی دیگر از روشهای کاهش pH خاک و مدیریت شوری است. ترکیب گوگرد با اسید سولفوریک و اسید فیکسر بهعنوان راهکاری نوین در کشاورزی مدرن، میتواند اثرات مثبتی بر کیفیت خاک و افزایش بهرهوری داشته باشد.
استفاده از اسید سولفوریک در کشاورزی به دلیل کاهش سریع pH خاک و بهبود نفوذپذیری، یکی از روشهای مؤثر در مدیریت شوری است. بااینحال، بهرهگیری از اسید فیکسر به دلیل ایمنی بالاتر و خورندگی کمتر، به کشاورزان این امکان را میدهد که با خیالی آسودهتر به اصلاح خاک بپردازند. توجه به زمان مصرف اسید سولفوریک و تعیین دقیق میزان مصرف اسید سولفوریک در هکتار، کلید دستیابی به نتایج موفقیتآمیز در اصلاح خاک است.
بهترین زمان اصلاح خاک برای محصولات کشاورزی
اصلاح خاک در زمان مناسب یکی از عوامل کلیدی در افزایش بهرهوری و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی است. بهترین زمان برای اصلاح خاک، فصل زمستان یا فصل خواب درختان است. در این دوره، گیاهان فعالیت متابولیکی کمی دارند و امکان انجام اصلاحات عمیقتر بدون آسیب به گیاهان فراهم است.
در زمستان، شوری خاک که عامل اصلی کاهش جذب عناصر غذایی است، میتواند با استفاده از اصلاحکنندههایی مانند گچ کشاورزی و اسید سولفوریک در کشاورزی کاهش یابد. این مواد با حذف سدیم اضافی از خاک و جایگزینی آن با کلسیم، ساختار خاک را بهبود میبخشند.
اسید فیکسر نیز به دلیل خاصیت اسیدی قوی و خورندگی کمتر، در این زمان کاربرد گستردهای دارد. ترکیب این اصلاحکنندهها میتواند شوری خاک را کاهش داده و شرایط بهینهتری برای رشد گیاهان در فصل رشد بعدی ایجاد کند.
زمان مصرف اسید سولفوریک در باغات پسته
زمان استفاده از اسید سولفوریک در باغات پسته بسیار اهمیت دارد، زیرا مصرف در زمان نامناسب میتواند منجر به آسیب به ریشهها یا محیط زیست شود. بهترین زمان مصرف اسید سولفوریک در این باغات، فصل زمستان یا اوایل بهار است، زمانی که درختان در حالت خواب زمستانی قرار دارند.
در این زمان، خاک به دلیل رطوبت بالاتر و فعالیت کمتر ریشهها، آمادهتر برای اصلاح است. اسید سولفوریک با کاهش pH خاک و حذف سدیم اضافی، تأثیر مثبتی بر جذب عناصر غذایی و بهبود ساختار خاک میگذارد.
اسید فیکسر به دلیل ایمنی بیشتر و خطر کمتر برای سیستمهای آبیاری، گزینهای مناسب برای استفاده در باغات پسته است. این ماده علاوه بر کاهش pH خاک، نفوذپذیری خاک را افزایش داده و شرایط بهتری برای ریشهزایی و رشد گیاه فراهم میکند.
محاسبه میزان مصرف اسید سولفوریک در هر هکتار
محاسبه دقیق میزان مصرف اسید سولفوریک در هکتار برای جلوگیری از آسیب به خاک و گیاهان بسیار مهم است. این محاسبه به پارامترهایی مانند کیفیت خاک، میزان شوری، و حجم آب آبیاری بستگی دارد.
روش محاسبه:
- ابتدا آزمایشی روی آب آبیاری انجام دهید تا pH آب مشخص شود.
- مقداری اسید سولفوریک به نمونه آب اضافه کنید تا pH آب به حدود 5 برسد.
- بر اساس حجم آب مورد استفاده در هر هکتار، مقدار اسید سولفوریک مورد نیاز را محاسبه کنید.
بهطور کلی، برای اصلاح خاک شور، ممکن است به 7 تا 10 لیتر اسید سولفوریک در هر 1000 لیتر آب نیاز باشد. اما این مقدار با توجه به شرایط خاک و هدف اصلاح ممکن است تغییر کند.
مقایسه با گچ کشاورزی:
در مواردی که میزان شوری خاک بسیار بالا است، استفاده از اسید سولفوریک به جای گچ کشاورزی ترجیح داده میشود. در مقابل، گچ کشاورزی به دلیل آزادسازی تدریجی کلسیم، برای خاکهایی با شوری متوسط یا قلیائیت کمتر مناسبتر است.
اصلاح خاک در زمان مناسب، مانند فصل زمستان، و استفاده از اصلاحکنندههایی مانند اسید سولفوریک و اسید فیکسر، تأثیر بسزایی در بهبود کیفیت خاک و افزایش بازدهی محصولات دارد. محاسبه دقیق میزان مصرف اسید سولفوریک در هکتار و رعایت دستورالعملهای کاربردی، از جمله زمان و مقدار مصرف، به کاهش شوری خاک و بهبود شرایط کشاورزی کمک میکند.
اسید فیکسر چیست و چگونه عمل میکند؟
فیکسر(کنستانتره کاهش PH خاک) PHixer
اسید فیکسر یک اصلاحکننده شیمیایی بسیار قوی است که بهعنوان کنسانتره کاهش pH خاک و آب، در کشاورزی کاربرد گستردهای دارد. این ماده با pH کمتر از 1 و محتوای گوگرد به فرم SO4، تأثیر چشمگیری در کاهش شوری خاک و افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی دارد.
مکانیسم عملکرد اسید فیکسر:
- کاهش pH خاک: اسید فیکسر با کاهش pH خاک، جذب عناصر غذایی مانند آهن، روی، و منگنز را بهبود میبخشد.
- ترکیب با آهک خاک: اسید فیکسر با آهک موجود در خاک ترکیب شده و گچ یا سولفات کلسیم آبدار تولید میکند که به بهبود ساختار خاک کمک میکند.
- رفع لایه سخت خاک: این اصلاحکننده لایههای متراکم خاک را میشکند و نفوذپذیری آن را افزایش میدهد.
- افزایش جذب نیتروژن و گوگرد: اسید فیکسر با تأمین این عناصر ضروری، رشد رویشی گیاهان را تسریع میکند.
استفاده از فیکسر (کنسانتره کاهش پی اچ) در اصلاح خاک
اسید فیکسر یک گزینه مؤثر برای اصلاح خاک شور و کاهش شوری در خاکهای سدیمی است. این ماده در مقایسه با اسید سولفوریک در کشاورزی، خاصیت خورندگی کمتری دارد و برای استفاده در سیستمهای آبیاری تحت فشار ایدهآل است.
مزایای استفاده از اسید فیکسر در اصلاح خاک:
- کاهش سریع ph خاک و بهبود جذب عناصر غذایی
- آزادسازی فسفر و کلسیم تثبیتشده در خاک
- افزایش نفوذپذیری خاک و تسهیل در عبور آب و هوا
- خنثی کردن بیکربنات موجود در آب آبیاری و جلوگیری از رسوب در نازلها
استفاده از اسید فیکسر بهعنوان جایگزینی برای اصلاح خاک شور با گچ نیز قابل توجه است، زیرا علاوه بر تأثیر سریعتر، به کاهش هزینههای کشاورزی کمک میکند.
زمان استفاده از فیکسر برای اصلاح خاک
بهترین زمان استفاده از اسید فیکسر، فصل خواب زمستانی درختان است، زمانی که فعالیت ریشهها کم بوده و امکان اصلاح خاک بدون آسیب به گیاه وجود دارد. در این دوره، خاک به دلیل رطوبت بالاتر، شرایط بهتری برای جذب اصلاحکنندهها دارد.
همچنین، اسید فیکسر را میتوان در طول فصل رشد نیز استفاده کرد، مشروط بر اینکه غلظت و میزان مصرف بهدرستی محاسبه شود.
برای باغات خاص مانند باغات پسته، استفاده از اسید فیکسر در سیستمهای آبیاری تحت فشار توصیه میشود، زیرا این ماده باعث کاهش تجمع نمکها و بهبود نفوذپذیری خاک میشود.
نحوه و میزان استفاده از فیکسر در کشاورزی
میزان استفاده از اسید فیکسر بستگی به شرایط خاک، شوری آن، و کیفیت آب آبیاری دارد. برای تعیین دوز مناسب، آزمایش خاک و آب ضروری است.
مراحل استفاده از اسید فیکسر:
- نمونهگیری از خاک و آب برای تعیین ph خاک و فرمول محاسبه شوری آب.
- تنظیم دوز مناسب اسید فیکسر بر اساس نتایج آزمایش.
- افزودن اسید فیکسر به آب آبیاری یا خاک.
- نظارت بر تغییرات ph و شوری خاک در طول دوره استفاده.
بهطور کلی، برای اصلاح خاک شور، 2 تا 3 لیتر اسید فیکسر برای هر هکتار کافی است. این مقدار ممکن است با توجه به شرایط خاص تغییر کند.
مقایسه فیکسر و اسید سولفوریک در اصلاح خاک
اسید فیکسر و اسید سولفوریک هر دو بهعنوان اصلاحکنندههای قوی برای کاهش شوری خاک و بهبود جذب عناصر غذایی شناخته میشوند. با این حال، تفاوتهای مهمی بین این دو وجود دارد:
ویژگی |
اسید فیکسر |
اسید سولفوریک |
ph |
کمتر از 1 |
کمتر از ۱ |
خورندگی |
بسیار کم |
بسیار بالا |
کاربرد در سیستمهای آبیاری |
مناسب برای سیستمهای تحت فشار |
محدود به شرایط خاص |
سرعت تأثیر |
سریع |
سریع |
ایمنی برای کاربر |
ایمنتر نسبت به اسید سولفوریک |
نیازمند احتیاط بیشتر |
به دلیل این مزایا، اسید فیکسر برای کشاورزان و باغداران گزینهای مناسبتر به شمار میرود، بهویژه در سیستمهایی که به کاهش شوری سریع نیاز دارند.
اسید فیکسر به دلیل ایمنی بالا، خاصیت خورندگی کمتر، و عملکرد سریع، بهعنوان یک جایگزین مناسب برای اسید سولفوریک در کشاورزی شناخته میشود. استفاده صحیح و بهموقع از این اصلاحکننده، به کاهش شوری خاک، افزایش بهرهوری محصولات، و کاهش هزینههای کشاورزی کمک میکند. توجه به زمان استفاده از فیکسر و محاسبه دقیق میزان مصرف، کلید دستیابی به نتایج مطلوب است.
اصلاح خاک شور با گوگرد و نقش آن در کاهش شوری
گوگرد یکی از مواد اصلاحکننده مهم در کشاورزی است که نقش قابل توجهی در کاهش شوری خاک دارد. اصلاح خاک شور با گوگرد در فرآیند اکسیداسیون گوگرد توسط باکتریها صورت میگیرد. این اسید باعث کاهش ph خاک میشود و شرایط بهتری برای جذب عناصر غذایی ایجاد میکند.
مزایای استفاده از گوگرد در خاک:
- کاهش قلیائیت خاک و بهبود ساختار آن.
- آزادسازی کلسیم تثبیتشده و کمک به جایگزینی سدیم.
- تسریع در کاهش شوری خاکهای سدیمی و شور.
- تأمین گوگرد موردنیاز گیاهان برای سنتز پروتئینها.
استفاده از اسید فیکسر و گوگرد بهصورت ترکیبی میتواند اثرات مثبتی در اصلاح خاک شور داشته باشد و بهرهوری کشاورزی را افزایش دهد.
فرمول محاسبه شوری آب و تأثیر آن بر خاک
شوری آب آبیاری تأثیر مستقیمی بر شوری خاک دارد و باید با استفاده از آزمایشهای دقیق اندازهگیری شود. برای این کار از فرمول محاسبه شوری آب استفاده میشود که بر اساس هدایت الکتریکی (EC) آب تعیین میگردد.
فرمول محاسبه شوری آب:
اثرات شوری آب بر خاک:
- تجمع نمکها در خاک و کاهش نفوذپذیری آب.
- کاهش جذب عناصر غذایی توسط ریشهها.
- نیاز به اصلاح خاک با موادی مانند گچ کشاورزی و اسید سولفوریک در کشاورزی.
اسید فیکسر بهعنوان یک اصلاحکننده میتواند شوری آب آبیاری را کاهش داده و اثرات منفی آن بر خاک را به حداقل برساند.
مقدار مصرف گچ کشاورزی در هر هکتار
گچ کشاورزی چیست؟ گچ کشاورزی یا سولفات کلسیم، مادهای اصلاحکننده است که برای کاهش شوری خاک و بهبود ساختار آن استفاده میشود. تعیین مقدار مصرف گچ کشاورزی در هر هکتار به نتایج آزمایش خاک و کیفیت آب آبیاری بستگی دارد.
فرمول محاسبه مقدار گچ موردنیاز:
GR: مقدار گچ موردنیاز
ESP: درصد سدیم تبادلی خاک
CEC: ظرفیت تبادل کاتیونی خاک
برای خاکهایی با شوری بالا، معمولاً 4 تا 10 تن گچ در هر هکتار توصیه میشود. این مقدار بسته به کیفیت گچ و نیاز خاک ممکن است تغییر کند. اسید فیکسر نیز میتواند بهعنوان مکملی برای گچ، عملکرد بهتری در کاهش شوری ایجاد کند.
روشهای افزایش جذب عناصر غذایی با استفاده از اصلاحکنندهها
جذب بهینه عناصر غذایی توسط گیاهان، نیازمند اصلاح خاک و مدیریت مناسب مواد غذایی است. استفاده از اصلاحکنندههایی مانند اسید فیکسر، گچ کشاورزی و اسید سولفوریک میتواند به بهبود جذب عناصر کمک کند.
روشهای اصلی برای افزایش جذب:
- کاهش ph خاک با استفاده از اسید فیکسر یا اسید سولفوریک در کشاورزی.
- آزادسازی فسفر و کلسیم تثبیتشده در خاک با اضافه کردن گچ کشاورزی.
- افزایش نفوذپذیری خاک برای بهبود دسترسی ریشهها به عناصر غذایی.
- رفع بیکربنات و کاهش سختی آب آبیاری با استفاده از اصلاحکنندهها.
این روشها نهتنها شوری خاک را کاهش میدهند، بلکه دسترسی گیاه به عناصر میکرو و ماکرو را تسهیل میکنند.
مزایای ترکیب گچ کشاورزی و اسید سولفوریک در مدیریت شوری خاک
ترکیب گچ کشاورزی و اسید سولفوریک یکی از مؤثرترین روشها برای مدیریت شوری خاک است. گچ کشاورزی با جایگزینی سدیم با کلسیم، و اسید سولفوریک با کاهش ph خاک، اثرات مکملی در کاهش شوری دارند.
مزایای این ترکیب:
- کاهش سریع شوری خاک و بهبود نفوذپذیری آن.
- افزایش جذب عناصر غذایی مانند فسفر، کلسیم، و منگنز.
- رفع لایههای سخت و متراکم خاک.
- کاهش مصرف آب و افزایش بهرهوری سیستمهای آبیاری.
استفاده از اسید فیکسر بهعنوان جایگزینی برای اسید سولفوریک در این ترکیب، به دلیل ایمنی بالا و خورندگی کمتر، انتخاب مناسبی برای کشاورزان است.
مدیریت شوری خاک با استفاده از موادی مانند گچ کشاورزی، اسید سولفوریک، و اسید فیکسر، به بهبود کیفیت خاک و افزایش بهرهوری محصولات کمک میکند. ترکیب این اصلاحکنندهها، بهویژه در خاکهای شور و سدیمی، میتواند تأثیرات مثبتی در کاهش شوری و بهبود جذب عناصر غذایی داشته باشد. محاسبه دقیق نیاز خاک و استفاده از مواد اصلاحکننده در زمان مناسب، کلید موفقیت در کشاورزی پایدار است.
- کلیک ها: 1156