نقش و عملکرد آهن در گیاهان
آهن یکی از عناصر ریزمغذی ضروری برای رشد و توسعه گیاهان است. این عنصر در فرآیندهای حیاتی مانند فتوسنتز، تنفس سلولی، تولید آنزیم‌ها و سنتز کلروفیل نقش کلیدی دارد. آهن در متابولیسم کربوهیدرات‌ها، پر کردن دانه غلات و افزایش کیفیت و عملکرد محصولات زراعی موثر است.
کمبود آهن در گیاهان باعث بروز مشکلاتی مانند کاهش رشد، زردی برگ‌ها و کاهش فتوسنتز می‌شود. این عنصر در خاک‌های آهکی و قلیایی به‌سختی جذب می‌شود و گیاهان اغلب در چنین شرایطی دچار کمبود آهن می‌شوند. درک علائم کمبود آهن و روش‌های پیشگیری از آن برای افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی اهمیت زیادی دارد.
راه‌های تشخیص کمبود آهن در گیاهان
کمبود آهن یکی از شایع‌ترین مشکلات تغذیه‌ای گیاهان است که به‌ویژه در خاک‌های آهکی و با زهکشی نامناسب بیشتر دیده می‌شود. تشخیص کمبود آهن در مراحل اولیه رشد گیاهان اهمیت زیادی دارد، زیرا این کمبود می‌تواند به کاهش عملکرد محصول منجر شود.
محل ظهور علائم
علائم کمبود آهن ابتدا در برگ‌های جوان و قسمت‌های بالایی گیاه ظاهر می‌شود. این مسئله به دلیل تحرک کم آهن در گیاه است. در صورت کمبود، برگ‌های جدید دچار زردی بین رگبرگ‌ها می‌شوند، اما رگبرگ‌ها سبز باقی می‌مانند. در مراحل شدیدتر، کل برگ زرد شده و رشد گیاه متوقف می‌شود.
شدت و گسترش علائم
شدت علائم کمبود آهن به نوع گیاه، شرایط خاک و میزان کمبود این عنصر بستگی دارد. در موارد شدید، برگ‌ها کاملاً سفید شده و در نهایت خشک می‌شوند. کاهش فتوسنتز ناشی از کمبود آهن باعث کاهش رشد و کاهش عملکرد محصول می‌شود.
بررسی خاک و آب
یکی از راه‌های اصلی تشخیص کمبود آهن، آزمایش خاک و آب آبیاری است. در خاک‌های با pH بالا، جذب آهن کاهش می‌یابد. همچنین مقادیر زیاد بی‌کربنات، مس و فسفر در خاک می‌تواند جذب آهن را کاهش دهد. بررسی دقیق کیفیت خاک و آب می‌تواند به شناسایی مشکلات و اتخاذ روش‌های اصلاحی مناسب کمک کند.
چگونه کمبود آهن را از کمبود منگنز در گیاه شناسایی کنیم؟
تشخیص کمبود آهن و منگنز در گیاهان به دلیل شباهت علائم، چالش‌برانگیز است. هر دو عنصر نقش مهمی در فرایند فتوسنتز دارند و کمبود آنها منجر به زرد شدن برگ‌ها می‌شود. با این حال، تفاوت‌هایی در نحوه بروز علائم وجود دارد که به تشخیص درست کمک می‌کند.
- کمبود آهن: زردی برگ‌ها ابتدا در برگ‌های جوان ظاهر می‌شود و رگبرگ‌ها سبز باقی می‌مانند. در موارد شدید، کل برگ به رنگ سفید در می‌آید.
- کمبود منگنز: علائم ابتدا در برگ‌های مسن‌تر دیده می‌شود و لکه‌های قهوه‌ای در میان نواحی زرد ایجاد می‌شود. علاوه بر این، زردی ناشی از کمبود منگنز معمولاً پراکنده‌تر است.
راه‌های پیشگیری و مدیریت کمبود آهن و منگنز
برای جلوگیری از کمبود آهن و منگنز در گیاهان، باید اقداماتی برای بهبود شرایط خاک و تأمین عناصر مورد نیاز انجام داد.
روش‌های کاربردی برای مقابله با کمبود آهن
اصلاح pH خاک
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر جذب آهن، اسیدیته خاک است. در خاک‌های قلیایی و آهکی، آهن به‌صورت نامحلول درآمده و جذب آن توسط ریشه گیاه کاهش می‌یابد. برای بهبود جذب آهن، می‌توان از مواد اسیدی‌کننده مانند گوگرد استفاده کرد تا pH خاک را کاهش داد.
استفاده از کودهای مناسب
استفاده از کودهای آهن به‌ویژه کلات‌های آهن مانند EDDHA، EDTA و DTPA یکی از روش‌های مؤثر برای تأمین آهن مورد نیاز گیاه است. همچنین، استفاده از کودهای آلی و کمپوست‌های غنی از آهن می‌تواند به بهبود وضعیت تغذیه‌ای گیاه کمک کند.
بهبود زهکشی خاک
زهکشی مناسب خاک مانع از تجمع بی‌کربنات در محیط ریشه می‌شود که یکی از عوامل محدودکننده جذب آهن است. خاک‌های متراکم و فاقد تهویه مناسب، باعث کاهش جذب عناصر ریزمغذی شده و سلامت ریشه را به خطر می‌اندازند.
آبیاری مناسب
آبیاری منظم و متعادل باعث می‌شود که مواد مغذی در اختیار گیاه قرار بگیرد. استفاده از آب با میزان بی‌کربنات کم و تنظیم برنامه آبیاری بر اساس نیاز گیاه می‌تواند از کمبود آهن و منگنز جلوگیری کند.
منابع تامین آهن برای گیاهان
آهن یکی از عناصر ضروری برای رشد گیاهان است و کمبود آن می‌تواند باعث کاهش عملکرد محصولات کشاورزی شود. برای تأمین آهن مورد نیاز گیاهان، استفاده از کودهای آهن در روش‌های مختلف توصیه می‌شود.
استفاده از کودهای آهن
محلولپاشی کود آهن
محلولپاشی یکی از روش‌های مؤثر برای تأمین آهن مورد نیاز گیاه است. این روش باعث جذب سریع آهن از طریق برگ‌ها شده و برای رفع سریع کمبود آهن به‌خصوص در خاک‌های آهکی و قلیایی مفید است. محلولپاشی باید در ساعات خنک روز انجام شود تا جذب آهن افزایش یابد و از تبخیر محلول جلوگیری شود.
مصرف خاکی کود آهن
مصرف خاکی کود آهن یکی از روش‌های رایج برای تأمین این عنصر است. این روش معمولاً به‌صورت چالکود یا آبیاری انجام می‌شود. در خاک‌های آهکی، استفاده از کلات آهن که قابلیت جذب بیشتری دارد، توصیه می‌شود. کود آهن به‌صورت چالکود در اطراف ریشه درختان دفن شده و به‌آرامی جذب گیاه می‌شود.
انواع کودهای آهن و ویژگی‌های آنها
سولفات آهن به ماکس
کود سولفات آهن به ماکس، از دسته کودهای میکرو المنت تک عنصره پودری کاملا محلول در آب است که به صورت کود آبیاری و مصرف خاکی چالکود مورد استفاده قرار میگیرد.
توصیه مصرف
کود آبیاری: باغات: 50-20 و زراعت: 20-15 کیلوگرم در هکتار.
خاکی و چالکود: باغات 75-50 و زراعت : 50-25 کیلوگرم در هکتار.
کلات آلی آهن به ماکس (آیرون)
آیرون، کود کلات آهن مایع 6 درصد کلات شده با EDTA و آمینواسید برای استفاده به صورت محلولپاشی است که برای رفع سریع کمبود آهن مورد نیاز گیاه مورد استفاده قرار میگیرد.
توصیه مصرف
محلولپاشی: 3-1 لیتر در هزار لیتر آب/هکتار
فیسیکس به ماکس (کلات آهن)
فیسیکس، کود آهن پودری 6 درصد کلات شده با EDDHSA کاملا محلول در آب، برای مصرف خاکی است که برای رفع سریع کمبود آهن گیاه مورد استفاده قرار میگیرد.
توصیه مصرف
کود آبیاری: باغات 80-40 گرم برای هر درخت در طول دوره رشد.
زراعت: 15-5 کیلوگرم در هکتار در طول دوره رشد
.
نتیجه‌گیری
آهن یکی از عناصر ضروری برای رشد و توسعه گیاهان است و نقش مهمی در فرآیندهای حیاتی مانند فتوسنتز، تنفس سلولی و سنتز کلروفیل ایفا می‌کند. کمبود آهن در گیاهان معمولاً در خاک‌های آهکی و با pH بالا مشاهده می‌شود و باعث زرد شدن برگ‌ها به‌خصوص در برگ‌های جوان می‌گردد.
تشخیص کمبود آهن از کمبود سایر عناصر مانند منگنز از طریق محل ظهور علائم، شدت و گسترش زردی برگ‌ها و بررسی شرایط خاک و آب امکان‌پذیر است. برای مدیریت کمبود آهن، روش‌های مختلفی مانند اصلاح pH خاک، استفاده از کودهای مناسب، بهبود زهکشی و آبیاری صحیح توصیه می‌شود.
منابع تأمین آهن شامل کودهای مختلفی همچون سولفات آهن، کلات آلی آهن (آیرون) و فیسیکس به ماکس هستند که بسته به شرایط خاک و نوع گیاه می‌توانند به‌صورت محلولپاشی یا مصرف خاکی مورد استفاده قرار گیرند. انتخاب روش مناسب برای تأمین آهن و کنترل کمبود آن نقش مهمی در افزایش عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی دارد.
گرداورنده: مریم رنجبر
- کلیک ها: 292