کلسیم چیست و چرا برای درختان مهم است؟

 

کلسیم یکی از عناصر مهم و ضروری مورد نیاز گیاه در حفظ پایداری و نفوذپذیری غشاء سلول، فعال نمودن برخی آنزیم‌ها، سنتز پروتئین‌ها، انتقال کربوهیدرات‌ها و در نهایت رشد و نمو سلول‌ها نقش اساسی دارد. یکی از ویژگی‌های مهم عنصر کلسیم این است که فعالیت فیزیولوژیک کمی در گیاه دارد، اما نقش بسیار پر اهمیتی در حفظ غشای سلولی خصوصا در تنش‌های مکانیکی دارد. به طور کلی کلسیم یک بلوک ساختمانی بزرگ در دیواره سلولی ایجاد می‌کند که حساسیت آن را در برابر تنش‌های محیطی و غیر محیطی (آفات و بیماری‌ها) کاهش می‌دهد.

در بین عناصر غذایی، کلسیم کم تحرک‌ترین عنصر در آوندهای آبکش است. بالا بودن آنیون فسفات در شیره آوند آبکش و وجود یون آمونیوم در اثر مصرف زیادی کودهای ازته مثل اوره به مقدار زیادی کمبود کلسیم را تشدید می‌کند، بنابراین بسیاری از اختلالات فیزیولوژیکی میوه با کمبود کلسیم همراه می‌باشد. از اواسط اردیبهشت و همزمان با آغاز سخت شدن پوست استخوانی، از انتهای میوه در برخی ارقام پسته بویژه کله قوچی، مقداری صمغ خارج می‌شود که بسیار شبیه سن زدگی می‌باشد، اما سن زدگی نیست و پس از مدتی دانه‌های پسته از انتها شروع به سیاه شدن می‌کنند. این عارضه اصطلاحاً "اضمحلال پوست استخوانی" شناخته شده است.

 

اهمیت کود کلسیم در بهبود کیفیت محصول پسته

 

بیشترین نیاز درختان پسته به کلسیم در مرحله تشکیل پوست استخوانی در بهار و قبل از شروع مغز بستن می‌باشد. با توجه به اینکه کلسیم در اوایل دوره رشد بوسیله تعرق در آوندهای چوبی به طرف اندام‌های هوایی درخت پسته حرکت می‌کند و از طرفی چون انتقال مجدد (Retranslocation) آن از طریق آوند آبکش صورت نمی‌گیرد لذا در اوایل دوره رشد که مصادف با تشکیل شدن پوست استخوانی پسته است، درخت در معرض کمبود کلسیم می‌باشد که این کمبود کلسیم باعث شیوع بیماری لکه استخوانی می‌گردد. بنابراین بهتر است برای جلوگیری از این عارضه از کود کلسیم برای پسته استفاده کرد.

 

دلایل و علائم کمبود کلسیم در درختان پسته

کلسیم یکی از عناصر ضروری برای رشد و نمو درختان پسته است. این عنصر نقش مهمی در حفظ پایداری دیواره سلولی، انتقال مواد غذایی و تقویت مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی ایفا می کند. کمبود کلسیم در درختان پسته یکی از رایج ترین مشکلاتی است که در صورت عدم محلول پاشی کلسیم به موقع، به ویژه در زمان تشکیل پوسته استخوانی، بروز می کند.

 

دلایل کمبود کلسیم در درختان پسته

تحرک کم کلسیم در آوندهای گیاه:

کلسیم عنصری کم تحرک است که تنها از طریق تعرق در آوندهای چوبی به اندام های هوایی گیاه منتقل می شود. ازآنجاکه کلسیم مجدداً از طریق آوند آبکش منتقل نمی شود، در مراحل رشد سریع مانند زمان تشکیل پوسته استخوانی، کمبود آن تشدید می شود.

 

استفاده بیش ازحد از کودهای نیتروژنی:

مصرف بیش ازحد کودهای ازته مانند اوره باعث افزایش یون آمونیوم در خاک می شود که جذب کلسیم را کاهش می دهد. این مسئله می تواند منجر به کمبود کلسیم در پسته و سایر درختان میوه شود.

 

آلودگی خاک با فسفات بالا:

مقادیر زیاد فسفات در خاک یا محلول غذایی می تواند جذب کلسیم را محدود کند و کمبود این عنصر مهم را در گیاه افزایش دهد.

 

علائم کمبود کلسیم در درختان پسته

کمبود کلسیم در درخت پسته یکی از عوامل موثر در کاهش کیفیت و کمیت محصول است. این کمبود می تواند به بروز علائم متنوعی منجر شود که برخی از آن ها در مراحل مختلف رشد پسته ظاهر می شوند. در ادامه به مهم ترین علائم کمبود کلسیم در درخت پسته اشاره شده است:

1.        آفتاب سوختگی

کمبود کلسیم می تواند باعث کاهش مقاومت دیواره سلولی در برابر تنش های محیطی، از جمله نور شدید خورشید شود. این کاهش مقاومت، احتمال ایجاد آسیب ناشی از آفتاب سوختگی را در میوه های پسته افزایش می دهد.

2.        نرم شدن پوست پسته

کلسیم نقش مهمی در استحکام بافت های گیاه دارد. کمبود این عنصر می تواند موجب نرم شدن پوست پسته شود که کیفیت محصول نهایی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. این مشکل معمولاً در مراحل پایانی رشد میوه مشهودتر است.

3.        سرسوختگی نوک پسته

یکی از نشانه های شایع کمبود کلسیم، سیاه شدن یا سوختگی نوک پسته است. این عارضه از گلگاه میوه آغاز شده و به تدریج گسترش می یابد. سرسوختگی نوک پسته می تواند منجر به ریزش زودهنگام میوه ها شود.

4.       عارضه لکه پوست استخوانی

در اثر کمبود کلسیم، لکه های قهوه ای یا سیاه روی پوسته استخوانی پسته ظاهر می شوند. این عارضه اغلب با بیماری های دیگر یا آسیب های مکانیکی اشتباه گرفته می شود، اما از علائم بارز کمبود کلسیم است. استفاده از محلول پاشی کلسیم برای پسته در زمان مناسب می تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.

5.        عارضه بدشکلی شدن میوه پسته

کمبود کلسیم باعث اختلال در تقسیم سلولی و رشد یکنواخت میوه می شود. این اختلال به بدشکلی و رشد نامتقارن دانه های پسته منجر می گردد که ظاهر نامطلوبی به محصول نهایی می دهد.

6.        ترک برداشتن میوه در اثر نوسانات دمایی محیط

کلسیم در حفظ پایداری و یکپارچگی دیواره های سلولی نقش مهمی دارد. کمبود آن می تواند حساسیت میوه پسته را به تغییرات ناگهانی دمای محیط افزایش داده و باعث ترک خوردگی میوه ها شود. این ترک ها اغلب در شرایطی که دمای روز و شب تفاوت زیادی دارد، تشدید می شوند.

 

پیشگیری و مدیریت کمبود کلسیم در پسته

• زمان محلول پاشی کلسیم پسته : یکی از موثرترین روش ها برای جلوگیری از کمبود کلسیم، محلول پاشی کلسیم در زمان مناسب است. بهترین زمان محلول پاشی کلسیم درختان پسته، مرحله تشکیل پوسته استخوانی و رشد مغز است.
• استفاده از کود کلسیم محلول پاشی:  استفاده منظم از کودهای کلسیمی به ویژه در دوره های حساس رشد می تواند از بروز علائم ذکر شده جلوگیری کند.
• محلول پاشی کلسیم درختان میوه:  علاوه بر پسته، درختان میوه نیز به مدیریت مناسب کلسیم نیاز دارند. این روش به بهبود کیفیت محصول و کاهش مشکلات ناشی از کمبود کلسیم کمک می کند.

مدیریت صحیح کلسیم و انتخاب بهترین زمان محلول پاشی کلسیم می تواند ضمن افزایش کیفیت محصول، خسارات ناشی از کمبود این عنصر را به حداقل برساند.

 

علائم کمبود کلسیم در درختان میوه

کمبود کلسیم در درختان میوه و پسته می تواند با علائم متنوعی همراه باشد که برخی از آن ها در هر دو گروه مشابه هستند:

• شکاف خوردن میوه ها: کمبود کلسیم در درختان میوه اغلب به ترک خوردگی میوه ها منجر می شود.
• پژمردگی نوک شاخه ها: این مشکل به دلیل ضعف دیواره های سلولی و عدم انتقال مواد غذایی رخ می دهد.
• ریزش زودرس میوه ها: درختانی که دچار کمبود کلسیم هستند، میوه هایشان زودتر از موعد می ریزند.

 

راهکارهای بهبود کمبود کلسیم در درختان میوه و پسته

1. محلول پاشی کلسیم درختان میوه:
   محلول پاشی کلسیم به ویژه در مراحل اولیه تشکیل میوه می تواند به رفع سریع علائم کمبود کلسیم کمک کند.
2. زمان محلول پاشی کلسیم:
   بهترین زمان محلول پاشی کلسیم درختان پسته و میوه ها، در مرحله رشد سریع میوه هاست. این مرحله معمولاً مصادف با تشکیل پوسته استخوانی در پسته یا افزایش اندازه میوه در سایر درختان است.
3. استفاده از کود کلسیم محلول پاشی:
   مصرف کلسیم محلول پاشی به طور منظم می تواند کمبود عناصر غذایی، به ویژه کلسیم، را جبران کند و کیفیت محصول را افزایش دهد.

با توجه به اهمیت عنصر کلسیم در تقویت دیواره سلولی، مدیریت صحیح مصرف کودهای کلسیم و انتخاب زمان مناسب برای محلول پاشی کلسیم می تواند به بهبود کیفیت محصول و کاهش خسارات ناشی از کمبود کلسیم کمک شایانی کند.

 

 

تفاوت خسارت سن­زدگی و کمبود کلسیم در زمان ارزنی

 

در کمبود کلسیم، سیاه‌شدگی میوه معمولا از گلگاه آن (نوک میوه) آغاز شده و به تدریج به سمت پایین پیش می‌رود. در این حالت ممکن است نوک میوه برآمده شده و بد شکل شود. در حالی که سیاه‌شدگی میوه حاصل از سن زدگی از محل نیش سن که می‌تواند از هر قسمتی از میوه باشد، آغاز می‌شود. در سن زدگی بعد از شکافتن میوه در بعضی از موارد محل نیش سن در داخل میوه به شکل شبکه سفید رنگی رویت می‌شود، در حالی که در کمبود کلسیم حالت سفیدی همراه با پیشرفت سیاه‌شدگی میوه به طور یکنواخت از نوک میوه در داخل میوه پیشرفت می‌نماید

 

 

روش های تشخیص کمبود کلسیم در درختان پسته و میوه

 

کلسیم یکی از مهم ترین عناصر برای رشد سالم درختان پسته و میوه است. کمبود کلسیم در این درختان می تواند علائمی ایجاد کند که بر کیفیت و کمیت محصول تاثیر منفی بگذارد. تشخیص به موقع این کمبود، نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات بزرگ تر دارد.

 

1.      بررسی علائم ظاهری

• سیاه شدن نوک میوه ها: در پسته، این علامت به صورت پیشروی سیاهی از گلگاه به سمت پایین میوه دیده می شود.
• لکه های قهوه ای روی میوه: این لکه ها اغلب روی پوسته استخوانی پسته ظاهر می شوند و نشان دهنده کمبود کلسیم هستند.
• بدشکلی میوه ها: میوه های بدشکل و نامتقارن، به ویژه در مراحل ابتدایی رشد، از علائم بارز کمبود کلسیم هستند.
• ترک خوردگی میوه ها در دماهای متغیر: کمبود کلسیم باعث می شود دیواره سلولی میوه ها مقاومت خود را از دست بدهند و در برابر نوسانات دمایی دچار ترک شوند.

 

2.       آزمایش خاک و برگ

یکی از بهترین روش ها برای تشخیص کمبود کلسیم، آنالیز خاک و برگ است. این روش به کشاورزان کمک می کند تا میزان کمبود عناصر غذایی را بررسی کرده و زمان محلول پاشی کلسیم را به درستی برنامه ریزی کنند.

 

3.       مدیریت زراعی

بررسی نتایج حاصل از کوددهی و مشاهده تغییرات در رشد میوه ها می تواند به تشخیص کمبود کلسیم کمک کند. استفاده از کود کلسیم محلول پاشی یکی از راه حل های موثر برای رفع کمبود کلسیم است.

 

بهترین زمان محلول پاشی کلسیم در درختان پسته

 

برای جلوگیری از عوارض کمبود کلسیم در پسته، محلول پاشی کلسیم باید در زمان مناسب انجام شود. انتخاب زمان محلول پاشی کلسیم پسته تاثیر مستقیمی بر کیفیت محصول دارد.

1.       مرحله ارزنی تا عدسی شدن

بهترین زمان محلول پاشی کلسیم درختان پسته، مرحله ارزنی شدن میوه است. در این مرحله، پوسته استخوانی در حال شکل گیری است و نیاز به کلسیم درخت به بالاترین میزان خود می رسد.

2.        اردیبهشت ماه: فصل رشد سریع

در اردیبهشت ماه، رشد شاخه و برگ ها افزایش یافته و رقابت برای جذب کلسیم بین میوه و سایر اندام های گیاه بالا می رود. محلول پاشی کلسیم در این زمان می تواند از بروز عارضه لکه استخوانی جلوگیری کند.

3.        تعداد دفعات و فاصله محلول پاشی

محلول پاشی کلسیم باید حداقل یک تا دو نوبت با فاصله ۷ تا ۱۰ روز تکرار شود. این کار به توزیع یکنواخت کلسیم در میوه ها کمک می کند.

 

 

نحوه استفاده از کود کلسیم محلول پاشی برای درختان پسته

 

1.      انتخاب کود مناسب

برای اثربخشی بهتر، توصیه می شود از منابع کلسیمی که حاوی عناصر بر و آمینواسیدها هستند استفاده کنید. این ترکیبات به جذب و انتقال بهتر کلسیم در گیاه کمک می کنند.

 

2.      دز مصرفی کود کلسیم

دز مصرفی مناسب برای محلول پاشی کلسیم، ۲ تا ۳ در هزار است. این مقدار باید به طور یکنواخت روی تمامی قسمت های گیاه پاشیده شود.

 

3.      استفاده از جلبک دریایی به همراه کلسیم

اضافه کردن جلبک دریایی به محلول کلسیمی می تواند باعث رشد بهتر خوشه ها و یکدست شدن میوه ها شود. این روش به ویژه در مرحله ارزنی تا عدسی شدن توصیه می شود.

 

تاثیر محلول پاشی کلسیم بر کیفیت پسته در مرحله ارزنی شدن

محلول پاشی کلسیم در مرحله ارزنی شدن، تاثیر چشمگیری بر کیفیت و یکنواختی محصول پسته دارد. در این مرحله، کلسیم به تشکیل پوسته استخوانی کمک کرده و از بروز عوارضی مانند لکه استخوانی، سیاه شدگی و بدشکلی میوه ها جلوگیری می کند.

 

1.        پیشگیری از عارضه لکه استخوانی

یکی از مهم ترین تاثیرات محلول پاشی کلسیم برای پسته، جلوگیری از ایجاد لکه های قهوه ای روی پوسته استخوانی است که ناشی از کمبود کلسیم است.

2.        تقویت مقاومت در برابر تنش ها

کلسیم با تقویت دیواره سلولی، میوه ها را در برابر تغییرات دمایی مقاوم تر می کند و احتمال ترک خوردگی آن ها را کاهش می دهد.

3.        افزایش اندازه و کیفیت میوه ها

محلول پاشی کلسیم باعث رشد یکنواخت میوه ها و بهبود کیفیت دانه ها می شود که در نهایت منجر به افزایش بازارپسندی محصول خواهد شد.

 

زمان و نحوه محلول پاشی کلسیم درختان میوه

محلول پاشی کلسیم برای درختان میوه نیز به اندازه درختان پسته اهمیت دارد. برای دستیابی به بهترین نتایج، رعایت نکات زیر ضروری است:

 

1.        زمان مناسب محلول پاشی

بهترین زمان محلول پاشی کلسیم درختان میوه، مرحله رشد سریع میوه ها و قبل از بلوغ آن هاست. این زمان برای جلوگیری از مشکلاتی مانند ترک خوردگی و ریزش زودرس میوه بسیار مهم است.

2.        تعداد دفعات محلول پاشی

مانند پسته، محلول پاشی درختان میوه نیز باید حداقل دو نوبت و با فاصله ۷ تا ۱۰ روز تکرار شود.

3.        دز مصرفی مناسب

استفاده از کود کلسیم محلول پاشی با دز ۲ تا ۳ در هزار برای تمامی درختان میوه توصیه می شود.

 

میزان مصرف کلسیم برای درختان میوه و پسته

 

1.      دز مصرفی پیشنهادی

محلول پاشی کلسیم با دز ۲ تا ۳ در هزار و تکرار یک تا دو نوبت با فاصله ۷ تا ۱۰ روز بهترین نتیجه را به همراه دارد.

 

2.      اهمیت تکرار محلول پاشی

به دلیل حرکت کند عنصر کلسیم در گیاه، محلول پاشی باید چندین بار تکرار شود تا تمامی بخش های گیاه بتوانند از این عنصر بهره مند شوند.

 

3.      ترکیب با سایر مواد مغذی

ترکیب کلسیم با آمینواسیدها و جلبک دریایی می تواند جذب و انتقال این عنصر را در گیاه بهبود بخشد و از کمبود عناصر در پسته و سایر میوه ها جلوگیری کند.

 

نکات مهم در استفاده از کلسیم محلول پاشی برای درختان پسته

 

کلسیم یکی از عناصر کلیدی در رشد و کیفیت محصولات کشاورزی، به ویژه پسته است. استفاده صحیح از کلسیم محلول پاشی در مراحل حساس رشد درختان پسته، تاثیر بسزایی در جلوگیری از عوارض ناشی از کمبود این عنصر دارد. در ادامه نکات مهم در مورد استفاده از محلول پاشی کلسیم برای پسته ارائه شده است.

 

1.      انتخاب زمان مناسب برای محلول پاشی کلسیم

زمان محلول پاشی کلسیم پسته تاثیر مستقیمی بر اثربخشی آن دارد. بهترین زمان برای استفاده از کود کلسیم محلول پاشی، مرحله ارزنی تا عدسی شدن دانه هاست. در این زمان، پوسته استخوانی پسته در حال شکل گیری است و نیاز به کلسیم به اوج خود می رسد.

 

2.      ترکیب کود کلسیم با سایر مواد مغذی

برای افزایش جذب کلسیم، استفاده از ترکیبات حاوی آمینواسیدها و عناصر بور در محلول پاشی توصیه می شود. این مواد به انتقال بهتر کلسیم در گیاه کمک کرده و کیفیت جذب آن را بهبود می بخشند.

 

3.      تکرار محلول پاشی کلسیم

با توجه به حرکت کند کلسیم در آوندهای گیاه، محلول پاشی باید حداقل یک تا دو نوبت و با فاصله زمانی ۷ تا ۱۰ روز تکرار شود. این تکرار به توزیع یکنواخت کلسیم در تمامی قسمت های درخت کمک می کند.

 

4.      دز مصرفی مناسب

برای جلوگیری از خسارات ناشی از مصرف کم یا بیش ازحد کلسیم، دز مصرفی محلول پاشی باید ۲ تا ۳ در هزار باشد. رعایت این مقدار در دستیابی به نتایج مطلوب بسیار حائز اهمیت است.

 

5.      استفاده از جلبک دریایی

اضافه کردن جلبک دریایی به محلول کلسیمی، علاوه بر تامین مواد مغذی اضافی، به رشد یکنواخت و یکدست شدن خوشه های پسته کمک می کند.

 

کاهش خسارات ناشی از کمبود عناصر غذایی در پسته با محلول پاشی کلسیم

 

کمبود کلسیم و سایر عناصر غذایی یکی از مهم ترین عوامل کاهش کیفیت و کمیت محصول پسته است. مدیریت صحیح تغذیه گیاهی، به ویژه با محلول پاشی کلسیم برای پسته، می تواند به کاهش این خسارات کمک کند.

1.       . پیشگیری از عارضه لکه استخوانی

یکی از مشکلات رایج ناشی از کمبود کلسیم در پسته، ایجاد لکه های قهوه ای یا سیاه روی پوسته استخوانی است. محلول پاشی کلسیم در مرحله تشکیل پوسته استخوانی می تواند از این عارضه جلوگیری کند.

2.       افزایش مقاومت در برابر تنش های محیطی

کلسیم با تقویت دیواره سلولی، مقاومت درخت را در برابر تنش های محیطی مانند تغییرات دما یا خشکی افزایش می دهد. این تاثیر به ویژه در مناطقی که نوسانات دمایی بالا دارند، قابل مشاهده است.

3.       جلوگیری از بدشکلی و ترک خوردگی میوه ها

کمبود کلسیم باعث می شود میوه ها شکل نامتقارن داشته و در برابر نوسانات دمایی دچار ترک شوند. استفاده از کلسیم محلول پاشی به رشد یکنواخت میوه ها و کاهش ترک خوردگی کمک می کند.

4.       تاثیر مثبت بر مغز پسته

یکی از مهم ترین مزایای محلول پاشی کلسیم، افزایش کیفیت و پرشدگی مغز پسته است. این تاثیر، بازارپسندی محصول را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.

5.        مدیریت رقابت بین اندام های گیاه

در زمان رشد سریع شاخه و برگ ها، رقابت بین این اندام ها برای جذب کلسیم افزایش می یابد. بهترین زمان محلول پاشی کلسیم درختان پسته زمانی است که این رقابت شدید شده و میوه ها به کلسیم بیشتری نیاز دارند.

6.       جلوگیری از ریزش زودرس میوه ها

یکی از تاثیرات کمبود کلسیم، ریزش زودرس میوه هاست. محلول پاشی به موقع و صحیح، این مشکل را به طور موثری کاهش می دهد.

---

 گرداورنده : مریم رنجبر
عکس: امین السجاد جمعه یزدیان